بخشی از متن مقاله :
تعريف واژة بازار
بازار به معني محل خريد و فروش و عرضه كالاست. واژة بازار بسيار كهن است و در برخي از زبان ها كهن ايراني وجود داشته است. بازار در فارسي ميانه به صورت وازار و با تركيب هايي مانند وازارگ ( بازاري) و وازارگان (بازرگان) به كار مي رفته، و در پارتي به صورت واژار مورد استفاده قرار گرفته است. اين واژة ايراني به زبان برخي از سرزمين هاي كه با ايران تبادلت بازرگاني داشتند مانند سرزمين هاي عربي، تركي، عثماني و برخي از كشورهاي اروپايي، راه يافته است.
دهخدا اظهار داشته كه بازار از واژة پهلوي واكار اخذ شده است. واژة فرانسوي بازار از پرتغالي گرفته شده و آنان اين واژه را از ايرانيان گرفته اند. در زبان فارسي بازار به عنوان اسم مكان به معني محل خريد و فروش كالاست و با وجود آن كه اين واژه امروزه بيشتر دربارة بازارهاي دائمي، اصلي و قديمي شهرهاي كهن و تاريخي به كار مي رود، در گذشته گاه به صورت ساده و گاه با پيشوند يا پسوندهايي به معني مكان خريد و فروش به طور مطلق بوده است. واژة بازار در ادبيات فارسي مفهومي وسيع و گسترده دارد و به معي محل شلوغ و پر ازدحام، اعتبار و اهميت اشخاص و غيره به كار مي رفته است.
بازار در دوران اسلامي
شهرنشيني در دوران اسلامي گسترش يافت و بسياري از شهرهاي كوچك قديميتوسته يافتند و شماري شهر جديد در برخي از نواحي كشور به ويژه در نواحي مرزي يا ارتباطي ساخته شد. در بعضي از شهرهاي جديد مانند كوفه و بصره فضايي باز براي بازار در نظر گرفتند كه فروشندگان و كسبه ابتداي روز به آنجا مي رفتند و بساط خود را در هر جا كه مي يافتند پهن مي كردند و تا هنگام شب مي توانستند در آنجا باشند. به عبارت ديگر فضايي به صورت بازارگاه در نظر گرفته مي شد كه جاي ثابتي براي افراد وجود نداشت، اما به تدريج و پس از گسترش يافتن اين شهرها، كم كم فضاهايي به صورت دكان هاي ساخته شده در بازار بنا گرديد و بازاري دائمي در بخشي از شهر شكل گرفت.
بر پاية اطلاعات موجود درمنابع تاريخي، از اواخر قرن اول هجري به بعد در بسياري از شهرهاي جديد و كما بيش همه شهرهاي قديمي بازارهايي دائمي با فضاهاي ساخته شده وجود داشت. در اين نوع بازارها هرصنف در بخشي از راستة اصلي يا در يكي از راسته هاي فرعي جاي داشت و هر نوع كالا در محل معيني عرضه مي شد. هنگامي كه حجج در سال 85 هـ ق شهر واسط را مي ساخت، براي هر صنف در بازار راستة جداگانه اي در نظر گرفت. البته پيشينة راسته هاي تخصصي در بازار و استقرار پيشه وران هر صنف در كنار يكديگر چه در ايران و چه در عربستان به پيش از اسلام مي رسد.
فهرست مطالب
تعريف واژة بازار
بازار در دوران اسلامي
نقش و كاركرد اجتماعي بازار
فصل دوم
برخي از ويژگي هاي كاركردي
انواع بازار از لحاظ كاركردي
انواع بازار از لحاظ زمان تشكيل آن: بازارها را از لحاظ زمان و دورة تشكيل آنها مي توان به سه گونه به شرح زير طبقه بندي كرد
فصل سوم
برخي از خصوصيات شهري
سلسله مراتب مكاني بازارها در شهر
فصل چهارم
عناصر و فضاهاي بازار
عناصر و فضاهاي شهري و ارتباطي
عناصر و فضاهاي معماري بازار
فصل پنجم
برخي از ويژگي هاي معماري بازار
شكل بازار
پوشش بازار