كرج بزرگ كه از پيوستن محدوده‌هاي سه شهردراي كرج، مهرشر و رجايي شهر و افزودن مناطق فرديس و ميان جاده به آن شكل گرفته، پس از تهران سريعترين آهنگ رشد را در استان داشته و حتي باعث به وجود آمدن كانون‌هاي جمعيتي متعددي در حوزه استحفاظي خود، مانند كمال شهر، ماهدشت، محمدشهر و مشكين دشت شده است. تا جايي كه امروزه مي‌توان آن را كلانشهري بزرگ با جمعيتي بيش از يك ميليون نفر و وسعتي فراتر از 150 كيلومتر مربع تصوير كرد. عوامل مساعدي را كه زمينه ساز رشد شتابان شهركرج بوده‌اند مي‌توان به صورت زير برشمرد:
– فاصله‌اي نزديك (كمتر از 40 كيلومتر) از مركز سياسي و اقتصادي كشور تهران؛
– كيفيت نسبتاً مناسب و تعداد راه‌هاي ارتباطي (آزاد راه و دو راه اصلي جاده مخصوص و جاده قديم كرج، متروي تهران ـ كرج و راه آهن)؛
– موقعيت مكاني بر سر راه‌هاي ارتباطي مهم كشور با شمال و غرب؛
– شكل گيري مهمترين قطب صنعتي (و در نتيجه اشتغال) در امتداد محور تهران ـ كرج ـ قزوين؛
– وضعيت اقليمي و توپوگرافي مطلوب؛
– قيمت‌هاي بالنسبه پايين‌تر املاك و اجاره نسبت به شهر تهران.
پيشينه شكل گيري كرج كه نظري اندازمي مي‌توانيم رد آن را در تاريخ تا پيش از اسلام مي‌گيريم. زماني كه روستاي كرج بر سر راه كاروان ري به گيلان و طبرستان اهميت داشت. كرج دليل انتخاب قزوين به عنوان پايتخت شاه طهماسب، همچنين موقعيت ارتباطي آن با صفحات شمال غربي و مرزهاي امپراتوري عثماني و استقرار بر سر راه درشكه روي ايران به اروپا باز هم اهميت بيشتري پيدا كرد، ضمن آنكه نقش ييلاقي آن در اين خطه همواره جاذبه داشته است. سدة اخير، تحت تأثير تحولات كالبدي تهران، فرايند شهر شدن دركرج آغاز شد و محدوده ديد آن از اتصال اين روستا با منظومه‌اي از روستاهاي مجاور مانند حصارك، كلاك، حصار، حيدرآباد، حاجي آباد، سرحدآباد، حسين آباد افشار، صوفي آباد و … شكل گرفت كه امروزه ؟؟؟هاي دروني آن به شمار مي‌روند. احداث راه آسفالته تهران ـ كرج ـ چالوس و ترميم و ساخت راه‌هايي به همدان، انزلي، تبريز و كرمانشان نيز اين شهر نوپا را به چهار راه ارتباطي مهمي تبديل كرد كه به تدريج سر ريز جمعيت تهران و بخشي از مهاجران وارد شده به استان در آن اسكان پيدا كردند. استقرار صنايع مدرن، در اين محور، توسعه شهري را تشديد كرد و آنگاه با شهرك سازي‌هاي متعدد محدوده آن چنان وسعت گفت كه مرزهاي شرقي كرج بزرگ به محدوده استحفاظي تهران نزديك وسعت و جمعيت ميليوني كرج آن را به يك كلان شهر تبديل كرده كه خود موجب تبديل هسته‌هاي روستايي اطراف آن به شهرهاي چند ده هزار نفري (ماهدشت، محمدشهر، مشكين دشت و كمال شهر) شده است كه ساكنان آنها روزانه براي تأمين خدمات به كرج رفت و آمد مي‌كنند. به اين ترتيب، مسيري كه تهران در يكصد سال گذشته پيمود در مورد كرج نيز در حال هموار شدن است با اين تفاوت كه شتاب حركت آن افزونتر نيز شده است. براي پرهيز از آثار سوء رشد شتابان بايد به كيفيت و جايگاه قانوني طرح‌هاي توسعه اهميت و اولويت بيشتري داد.
فهرست :
مقدمه
پيشينه طرح‌هاي توسعه در كرج
جايگاه شهر كرج در طرح مجموعه شهري تهران
سياست‌ها و راهبردهاي نظام جابه‌جايي
كرج در طرح ساماندهي تهران (طرح جامع جديد)
طرح جامع كرج بزرگ
موقعيت سياسي و ارتباطي و نقش اداري و سياسي
اوضاع جغرافيايي
حاصلخيزي خاك
سابقه جمعيتي
وضعيت اجتماعي
وضعيت اقتصادي شهر
مقدار و تركيب نيروي انساني
ميزان اشتغال در بخش‌هاي سه گانه و محل اشتغال شاغلين
ويژگي‌هاي كالبد شهر
سابقه سكونت در شهر
مساحت و تراكم جمعيت
وضع عمومي بافت مسكوني
وضع عمومي شبكه معابر
كاربردهاي شهري موجود
وضع تأسيسات شهري
طرح تفصیلی مصوب
مصوبات کمیسیون ماده پنج کرج
ساختار کلی شبکه گذربندی فردیس
ساختار کلی شبکه گذربندی مهرشهر
مهمترین دشواریهای و نارساییهای شبکه گذربندی موجود
شبکه ارتباطی شهر از دید طرح مصوب
ویژگی‌هاي کالبدی شبکه گذربندی
ویژگی‌هاي برش عرضی گذرها
شناسایی گذرهای از دیدگاه ویژگیهای کالبدی خاص
ویژگی‌هاي تراکم جمعیتی در شهر
تراکم جمعیتی ناخالص و خالص مسکونی در محله ها