شرح حال غزالي

زندگي ابوحامد محمّد بن‌احمد غزالي، برخلاف زندگي فيلسوفانِ اهلِ بحث و نظر، سرشار از فراز و نشيبهاي دگرگون‌كننده بوده است. غزالي طوسي درسال450 هـ . ق در روستاي طابران طوس متولد شد. برخي ازپژوهشگران معتقدند كه زادگاه غزالي، روستايي از دهات طوس به نام غزاله بوده است و به همين سبب اورا غزالي (بدون تشديد) مي‌خوانند. برخي ديگر بر اين باورند كه چون پدر غزالي كه يكي از مؤمنان و صالحان اهل عمل به شمار مي‌رفت، از راه پشم‌فروشي و پشم‌ريسي ارتزاق مي‌كرد، به همين سبب اورا غزّالي ناميدند. پدر غزالي اگر چه حكيم و فقيه نبود، امّا متّقي بود و غالباً به سبب شوقي كه او را به سمت اعتلاي دل و روح سوق مي داد، در مجالس وعظ و تذكير فقيهان و حكيمان شركت مي‌كرد و قبل ازرحلت، احمد ومحمود را كه هر دو در صغر سن بودند به يكي از دوستان صوفي و اهل روع خويش سپرد و سرماية اندكي را كه پس از عمري تلاش فراهم كرده بود، به او داد و خود به ديار باقي شتافت. آن بزرگمرد نيز به وعدة خود وفا كرد و سرپرستي اين دو كودك هوشمند را به عهده گرفت، امّا پس از مدتي، توان سرپرستي احمد و محمود را از دست داد و ناگزير هر دو را جهت تحصيل فقه و علوم ديني، به مدرسه‌اي شبانه‌روزي فرستاد.

سر دستة عيّاران خنديد و گفت:«چگونه به دانستن آنها ادعّا مي كني؟ در حالي كه چون ما آن را از تو گرفتيم، دانش خويش را از دست دادي و بي علم شدي!» آنگاه به يكي از يارانش فرمان داد و انبان مرا پس دادند. غزالي گويد: اين عيّار،ملامتگري بود كه خداوند وي را به سخن آورد تا مرا در كار دانش‌‌اندوزي راهنما شود. چون به طوس رسيدم، سه سال به تأمّل و پژوهش پرداختم تا همة تعليقه‌ها را به خاطر سپردم و چنان شدم كه اگر بار ديگر دچار راهزنان شوم از دانش اندوختة خود بي نصيب نمانم».

پس از وفات جويني، غزالي از محضر نظام‌الملك بهره‌ها برد و در مجموع به مدت شش سال در كنار او بود.