تنظیم خانواده به‌معنای پیش‌گیری از حاملگی‌های پرخطر است. از دیدگاه تنظیم خانواده، حاملگی‌های برنامه‌ریزی نشده و نهایتاً سقط‌ها غیرقانونی  است و به‌عبارت دیگر، هدف از برنامهٔ تنظیم خانواده، تواناسازی زوج‌ها و افراد به تصمیم‌گیری آزادانه و مسئولانه در مورد تعداد و فاصله‌گذاری بین فرزندانشان و برخورداری از اطلاعات و وسایل لازم برای وصول به‌این هدف و اطمینان از انتخابی آگاهانه و در اختیارگذاردن مجموعهٔ کاملی از روش‌های مؤثّر و مطمئن، برای جلوگیری از بارداری است؛ بنابراین، موفقیت درازمدت برنامهٔ تنظیم خانواده، مستلزم رعایت اصل انتخاب آگاهانه و آزادانه است و داشتن آگاهی و دسترسی به‌بهترین روش‌های مطمئن، مؤثر، کم‌هزینه و مقبول پیش‌گیری از بارداری که برخلاف قانون نباشد، از حقوق مردان و زنان محسوب  می‌گردد. زوجینی که درحال حاضر و یا برای همیشه نمی‌خواهند باردار شوند، معمولاً در صورت داشتن آگاهی واطلاعات کافی در زمینهٔ دسترسی به‌خدمت از وسایل پیش‌گیری از بارداری استفاده می‌کنند؛ بنابراین تنظیم خانواده می‌تواند با هدف به‌تأخیرانداختن موقت بارداری و یا توقف همیشگی فرزندآوری، مورد استفاده قرار گیرد.

تاریخچه تنظیم خانواده

کنترل زاد و ولد از زمان‌های قدیم وجود داشته به طوری که ۴۰۰۰ هزارسال قبل از میلاد در مصر و ۱۶۰۰ سال قبل از میلاد در هند نیز به کار رفته‌است. با جوشانده ریشه‌های گیاه، قرص باروت وجیوه، عسل حاوی زنبورهای مرده و حتی شستشوی دستگاه تناسلی با آبلیمو و سرکه شاهدی بر این مدعا  است.

روش‌های پیش‌گیری از بارداری

• قرص‌های خوراکی و کاندوم
• روش‌های تزریقی یک و سه‌ماهه
• آی. یو. دی
• روش‌های کاشتنی
• بستن لولهدر زن و مرد

تنظیم خانواده به اجتناب از بارداری ناخواسته و برنامه‌ریزی نشده اطلاق می‌شود. به دو صورت وجود دارد: ۱) روش‌های موقتی و ۲)روش‌های دائمی روش‌های موقتی شامل:

• روش‌های طبیعی یا دوره‌ای یا تقویمی
• قرص‌های خوراکی جلوگیری از بارداریC.P
• روش‌های جلوگیری هورمونی
• روش‌های جلوگیری داخل رحمی IUD
• استفاده از وسایل جلوگیری

مردانه: (کاندوم مردانه) زنانه: (کاندوم:زنانه-دیافراگم پوششی واژنی-کلاهک سرویکس (کاپ)-اسفنج-افشانه ها ژل‌ها لوسیون‌ها و کرم‌های اسپرم کش-کپسول‌های کاشتنی) روش‌های دائمی شامل: عقیم سازی زنان یا توبکتومی TUBECTOMY عبارت است از بستن و قطع کردن لوله‌های رحمی (فالوپ) در زنان که به دو روش شکمی و واژینال قابل انجام است. عقیم سازی مرد یا وازکتومی VASECTOMY عبارت است از بستن و قطع کردن لوله های (مجرای) وازودفران که به آسانی ظرف مدت۱۵تا۲۰دقیقه با بی‌حسی موضعی و در مطب به صورت سرپایی می‌توان انجام داد. چین برنامه تنظیم خانواده را یکی از سیاست های اساسی خود می داند.این برنامه با رهنمود دولت و ابتکار مردم به اجرا گذاشته شده است.رهنمود دولت این است که دولت مرکزی و دولت های محلی مقرراتی به منظور جلوگیری از افزایش جمعیت،ارتقای اقتدار جمعیت و اصلاح ساختار جمعیت و همچنین طرح های کلان توسعه جمعیت تنظیم و راهنمود هائی در باره زاد و والد،جلوگیری از بارداری،بهبود زاد و والد و پرورش و خدمات مربوطه عرضه می کنند.ابتکار مردم یعنی افرادی که به سن حاملگی رسینده ،با توجه به سن،تن درستی بدن،کار و اقتصاد خانواده،فعالیت های زاد و والد را به طور مسوولانه برنامه ریزی و راه های مناسب را برای جلوگیری از بارداری انتخاب می کنند.

موضوعات برنامه تنظیم خانواده عبارت است از: ازدواج و زاد و والد دیر،نوزادان کم،و بهبود کیفیت زاد و والد و هر خانواده ها یک نوزاد.در بعضی  روستاها،خانواده می توانند دو فرزند داشته باشند.در مناطق اقلیت نشین،با توجه به تفاوت در زمینه های جمعیت،منابع،اقتصادی،فرهنگی و آداب و رسوم،داشتن بیش از دو فرزند نیز در برخی موارد امکان دارد. اقلیت های ملی که جمعیت آن بیش از حد کم است،محدودیتی برای زاد و ولد ندارند.

تعريف:
روش انديشه و زندگي که به صورت داوطلبانه و بر پايه آگاهي، بينش و تصميم گيري مسؤلانه توسط افراد و زوجين در جهت ارتقاي سلامت و بهزيستي خانواده‌ها اتخاذ مي‌شود و از اين رو در توسعه اجتماعي کشور سهم مؤثري دارد.
اهداف:
1)پرهيز از تولد کودک ناخواسته  2)داشتن کودک به تعداد دلخواه 3)تنظيم فواصل بين بارداريها 4)مراقبت زنان و زايمان در رابطه با سن پدر و مادر 5)تعيين تعداد کودکان براي خانواده
در نهايت هدف از برنامه‌های تنظيم خانواده فراهم نمودن زمينه مساعد براي تأمين سلامت جسمي و روحي کل خانواده مي‌باشد و تنها مترادف با کنترل مواليد نيست.

پس از اجرای برنامه تنظیم خانواده در چین،ازدواج و زاد و والد دیر و فرزند کمتر مورد پسند و قبول بیشتر قرار گرفته و در جامعه این کشور رایج شده است.