فایل بررسی نقش طرحواره های ناسازگار اولیه در رفتارهای پرخطر دانش آموزان

چکیده

طرحواره های ناسازگار به عنوان زیرساخت های شناختی منجر به تشكیل باورهای غیرمنطقی می شوند هنگامی كه طرحواره­های ناسازگار اولیه فعال می­شوند سطوحی از هیجان منتشر می­شود و مستقیم یا غیرمستقیم منجر به اشكال مختلفی از آشفتگی­های روان شناختی نظیر افسردگی، اضطراب، عدم توانایی شغلی، سوء مصرف مواد، تعارضات بین فردی و مانند آن می­شود با توجه به مطالب فوق پژوهش حاضر در نظر دارد به خاطر گستردگی و ارتباط نزدیكی كه بین طرحواره های ناسازگار اولیه و رفتارهای پرخطر وجود دارد به طور جامع این دو متغیر را در رابطه با هم مورد بررسی قرار دهد.

نمونه تحقیق 415 دانش آموز مقاطع سوم متوسطه و پیش دانشگاهی شهرستان فریمان (204پسر، 211دختر)را دربر می گیرد که با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند.برای سنجش خطر پذیری از مقیاس خطرپذیری محقق ساخته(رجایی،شفیعی،1391) و برای سنجش طرحواره ناسازگار اولیه از پرسشنامه کوتاه طرحواره یانگ استفاده شد.

نتایج نشان می دهد رابطه مثبت و معناداری بین مؤلفه های طرحواره  ناسازگار اولیه با رفتارهای پرخطر وجود دارد.همچنین مؤلفه های آسیب پذیری از بیماری(26/0)،محرومیت هیجانی(33/0)،وابستگی عاطفی (36/0)،استحقاق/بزرگ منشی(39/0)،خویشتن­داری(4/0) و معیار سرسختانه(41/0) بیشترین واریانس رفتارهای پرخطر را در دانش آموزان تبیین می سازد.

کلیدواژه: طرحواره ناسازگار اولیه،رفتارهای پرخطر

فهرست

عنوان                                                                صفحه

چکیده............................................................................................................................................................................... 2

فصل اول: مقدمه پژوهش

1-1-مقدمه................................................................................................................................................................... 3

1-2-بیان مسأله.................................................................................................................................................. 4

1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش.................................................................................................................... 7

1-4-اهداف پژوهش............................................................................................................................................... 8

1-5- فرضیه های  پژوهش........................................................................................................................... 8

1-6-تعریف نظری و عملیاتی متغیرها................................................................................................. 9

فصل دوم : پیشنیه تحقیق

2-1- بخش اول:مبانی نظری پژوهش............................................................................................. 12

2-1-1- طرحواره های ناسازگار اولیه................................................................................. 12

2-1-2-  طرحواره :...................................................................................................................................... 13

2-1-3- ریشه های شکلگیری طرحواره....................................................................................... 15

2-1-4- طرحواره های ناسازگار اولیه................................................................................. 18

2-1-5- حوزه های طرحواره و طرحواره ناسازگار اولیه:........................... 19

2-1-5-1- حوزه اول؛ بریدگی/طرد............................................................................................... 19

2-1-5-2- حوزه دوم ؛ خودگردانی و عملکرد مختل................................................ 20

2-1-5-3- حوزه سوم: محدودیت های مختل........................................................................... 21

2-1-5-4- حوزه چهارم،دیگر جهت مندی................................................................................. 22

2-1-5-5- حوزه پنجم:گوش به زنگی بیش از حد و بازداری......................... 23

2-1-2- رفتارهای پرخطر......................................................................................................................... 24

2-1-2-1- موادمخدر و روان گردان........................................................................................... 26

2-1-2-1-1- تعریف اعتیاد و ملاکهای تشخیص آن.......................................................... 26

2-1-2-1-2- عوامل زمینه ساز مستعد کننده اعتیاد............................................ 28

1- عوامل مخاطره آمیز فردی............................................................................................................ 28

2- عوامل مخاطره آمیز بین فردی و محیطی.................................................................... 30

3-  عوامل مخاطره آمیز اجتماعی............................................................................................... 31

2-1-2-1-3- عوامل مؤثردرادامه مصرف :.............................................................................. 31

2-1-2-1-4- عوامل مؤثردرتداوم مصرف:............................................................................... 31

2-1-2-1-5- دیدگاههای مطرح روانشناختی در زمینه سوءمصرف مواد 32

1- دیدگاه روان تحلیلی....................................................................................................................... 32

2- دیدگاه زیستی........................................................................................................................................... 34

3- دیدگاه فرآیند متضاد.................................................................................................................... 34

4- دیدگاه الگوهای تقویت مثبت................................................................................................ 35

5- نظریه یادگیری اجتماعی بندورا...................................................................................... 35

6- دیدگاه الگوهای شرطی سازی و یادگیری.................................................................. 36

2-1-2-1-6- نقش تکامل شخصیت در اعتیاد:....................................................................... 36

2-1-2-1-7- نقش دوره نوجوانی در اعتیاد:................................................................... 37

2-1-2-1-8- نقش صفات شخصیتی در اعتیاد:....................................................................... 38

2-1-2-1-9- دیدگاه اسلام در مورد اعتیاد..................................................................... 40

2-1-2-2- دخانیات.......................................................................................................................................... 40

2-1-2-2-1- علل گرایش نوجوانان و جوانان به مصرف سیگار................... 41

2-1-2-3- مشروبات الکلی...................................................................................................................... 41

2-1-2-3-1- اثرات مشروبات الکل بر بدن:..................................................................... 42

2-1-2-4- ایدز.................................................................................................................................................... 43

2-1-2-4-1- آمار ایدز در ایران............................................................................................... 47

2-1-2-5- خشونت................................................................................................................................................. 49

2-1-2-5-1 نظریه های خشونت:......................................................................................................... 51

1- نظریه رفتار غریزی............................................................................................................................... 51

2-  نظریه زیست محیطی............................................................................................................................... 52

3-  نظریه پالایش روانی............................................................................................................................ 52

4-  نظریه ناکامی- پرخاشگری............................................................................................................. 53

5- نظریه مبادله........................................................................................................................................... 53

6- نظریه نظارت اجتماعی.................................................................................................................... 54

7- نظریه های کارکرد گرایی................................................................................................................. 54

8- نظریه منابع................................................................................................................................................. 55

9- نظریه سیستمی........................................................................................................................................... 55

10- نظریه یادگیری اجتماعی............................................................................................................... 55

2-2- بخش دوم:مطالعات انجام شده داخلی وخارجی............................................... 56

2-2-1- سوابق مربوط به طرحواره های ناسازگار اولیه:........................... 56

2-2-2- سوابق مربوط به رفتارهای پرخطر....................................................................... 58

فصل سوم:روش پژوهش

3-1- روش پژوهش............................................................................................................................................... 65

3-2- جامعه آماری......................................................................................................................................... 65

3-3- نمونه آماری......................................................................................................................................... 65

3-4- ابزار پژوهش......................................................................................................................................... 66

3-4-1- فرم كوتاه پرسشنامه طرح‎واره ها‎ی یانگ (YSQ-SF).......................... 66

3-4-2- پرسشنامه محقق ساخته رفتارهای پرخطر...................................................... 67

3-5- روش اجرای تحقیق........................................................................................................................... 68

3-6- روش آماری............................................................................................................................................... 68

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1- مقدمه............................................................................................................................................................. 71

4-2- توصیف داده ها.................................................................................................................................. 71

4-3- تحلیل داده ای پژوهش.............................................................................................................. 75

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1-مقدمه................................................................................................................................................................ 90

5-2- پیشنهادات پژوهش........................................................................................................................... 95

5-3-محددیت های پژوهش........................................................................................................................... 95

فهرست منابع:.................................................................................................................................................. 103

ضمائم......................................................................................................................................................................... 111

فهرست جداول

عنوان                                                                                                          صفحه

جدول 2-1: موارد مبتلا به ایدز در ایران تا تیرماه 91......................... 49

جدول 2-2: آمار ایدز در استان خراسان رضوی تا تاریخ 01/04/1391 48

جدول 2-3 :آمار ایدز در استان خراسان رضوی تا تاریخ 01/04/1391 48

جدول 2-4 :آمار ایدز در استان خراسان رضوی تا تاریخ 01/04/1391 49

جدول 4-1 : فراوانی و درصد نمونه دانشآموزان دختر و پسر بر اساس پایه تحصیلی............................................................................................................................................................................... 71

جدول 4-2 : فراوانی و درصد نمونه دانش آموزان دختر و پسر بر اساس رشته تحصیلی............................................................................................................................................................................... 72

جدول 4-5: فراوانی و درصد نمونه دانش آموزان بر اساس همزیستی با والدین................................................................................................................................................................................................... 73

جدول 4-3: مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نمرات مربوط به طرحواره ناسازگار اولیه در دانش آموزان دختر و پسر.............................................................. 74

جدول 4-4: مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نمرات مربوط به رفتارهای پرخطر در دانش آموزان دختر و پسر............................................................................................ 75

جدول 4-5: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ناسازگار اولیه و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............................................. 75

جدول 4-6: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی رهاشدگی/بی ثباتی  و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............................. 76

جدول 4-7: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی بی اعتمادی/بدرفتاری و رفتارهای پرخطر دانش آموزان...................... 77

جدول 4-8: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی محرومیت هیجانی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان....................................... 77

جدول 4-9: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی نقص/شرم و رفتارهای پرخطر دانش آموزان.............................................................. 78

جدول 4-10: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی انزوای اجتماعی/بیگانگی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............ 79

جدول 4-11: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی وابستگی/بی کفایتی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............................. 79

جدول 4-12: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی آسیب پذیری نسبت به زیان وبیماری و رفتارهای پرخطر دانش آموزان           80

جدول 4-13: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی گرفتار/ خود تحول نیافته و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............... 81

جدول 4-14: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی شکست  و رفتارهای پرخطر دانش آموزان........................................................................... 81

جدول 4-15: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی استحقاق/بزرگ منشی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان................................... 82

جدول 4-16: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی خویشتن داری / خودانضباطی ناکافی  و رفتارهای پرخطر دانش آموزان              82

جدول 4-17: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی اطاعت و رفتارهای پرخطر دانش آموزان........................................................................... 83

جدول 4-18: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی ازخودگذشتگی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان....................................................... 84

جدول 4-19: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی بازداری هیجانی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............................................. 84

جدول 4-20: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی سرسختانه/عیب جویی افراطی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............ 85

جدول 4-21:نتایج حاصل از رگرسیون ساده  و گام به گام.......................... 86

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                     صفحه

نمودار4-1: درصد نمونه دانش آموزان پسر و دختر بر اساس پایه تحصیلی   74

نمودار4-2: درصد نمونه دانش آموزان پسر و دختر بر اساس رشته تحصیلی   72

نمودار4-3: درصد نمونه دانش آموزان پسر و دختر بر اساس همزیستی با والدین   73

فهرست

عنوان                                                                صفحه

چکیده............................................................................................................................................................................... 2

فصل اول: مقدمه پژوهش

1-1-مقدمه................................................................................................................................................................... 3

1-2-بیان مسأله.................................................................................................................................................. 4

1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش.................................................................................................................... 7

1-4-اهداف پژوهش............................................................................................................................................... 8

1-5- فرضیه های  پژوهش........................................................................................................................... 8

1-6-تعریف نظری و عملیاتی متغیرها................................................................................................. 9

فصل دوم : پیشنیه تحقیق

2-1- بخش اول:مبانی نظری پژوهش............................................................................................. 12

2-1-1- طرحواره های ناسازگار اولیه................................................................................. 12

2-1-2-  طرحواره :...................................................................................................................................... 13

2-1-3- ریشه های شکلگیری طرحواره....................................................................................... 15

2-1-4- طرحواره های ناسازگار اولیه................................................................................. 18

2-1-5- حوزه های طرحواره و طرحواره ناسازگار اولیه:........................... 19

2-1-5-1- حوزه اول؛ بریدگی/طرد............................................................................................... 19

2-1-5-2- حوزه دوم ؛ خودگردانی و عملکرد مختل................................................ 20

2-1-5-3- حوزه سوم: محدودیت های مختل........................................................................... 21

2-1-5-4- حوزه چهارم،دیگر جهت مندی................................................................................. 22

2-1-5-5- حوزه پنجم:گوش به زنگی بیش از حد و بازداری......................... 23

2-1-2- رفتارهای پرخطر......................................................................................................................... 24

2-1-2-1- موادمخدر و روان گردان........................................................................................... 26

2-1-2-1-1- تعریف اعتیاد و ملاکهای تشخیص آن.......................................................... 26

2-1-2-1-2- عوامل زمینه ساز مستعد کننده اعتیاد............................................ 28

1- عوامل مخاطره آمیز فردی............................................................................................................ 28

2- عوامل مخاطره آمیز بین فردی و محیطی.................................................................... 30

3-  عوامل مخاطره آمیز اجتماعی............................................................................................... 31

2-1-2-1-3- عوامل مؤثردرادامه مصرف :.............................................................................. 31

2-1-2-1-4- عوامل مؤثردرتداوم مصرف:............................................................................... 31

2-1-2-1-5- دیدگاههای مطرح روانشناختی در زمینه سوءمصرف مواد 32

1- دیدگاه روان تحلیلی....................................................................................................................... 32

2- دیدگاه زیستی........................................................................................................................................... 34

3- دیدگاه فرآیند متضاد.................................................................................................................... 34

4- دیدگاه الگوهای تقویت مثبت................................................................................................ 35

5- نظریه یادگیری اجتماعی بندورا...................................................................................... 35

6- دیدگاه الگوهای شرطی سازی و یادگیری.................................................................. 36

2-1-2-1-6- نقش تکامل شخصیت در اعتیاد:....................................................................... 36

2-1-2-1-7- نقش دوره نوجوانی در اعتیاد:................................................................... 37

2-1-2-1-8- نقش صفات شخصیتی در اعتیاد:....................................................................... 38

2-1-2-1-9- دیدگاه اسلام در مورد اعتیاد..................................................................... 40

2-1-2-2- دخانیات.......................................................................................................................................... 40

2-1-2-2-1- علل گرایش نوجوانان و جوانان به مصرف سیگار................... 41

2-1-2-3- مشروبات الکلی...................................................................................................................... 41

2-1-2-3-1- اثرات مشروبات الکل بر بدن:..................................................................... 42

2-1-2-4- ایدز.................................................................................................................................................... 43

2-1-2-4-1- آمار ایدز در ایران............................................................................................... 47

2-1-2-5- خشونت................................................................................................................................................. 49

2-1-2-5-1 نظریه های خشونت:......................................................................................................... 51

1- نظریه رفتار غریزی............................................................................................................................... 51

2-  نظریه زیست محیطی............................................................................................................................... 52

3-  نظریه پالایش روانی............................................................................................................................ 52

4-  نظریه ناکامی- پرخاشگری............................................................................................................. 53

5- نظریه مبادله........................................................................................................................................... 53

6- نظریه نظارت اجتماعی.................................................................................................................... 54

7- نظریه های کارکرد گرایی................................................................................................................. 54

8- نظریه منابع................................................................................................................................................. 55

9- نظریه سیستمی........................................................................................................................................... 55

10- نظریه یادگیری اجتماعی............................................................................................................... 55

2-2- بخش دوم:مطالعات انجام شده داخلی وخارجی............................................... 56

2-2-1- سوابق مربوط به طرحواره های ناسازگار اولیه:........................... 56

2-2-2- سوابق مربوط به رفتارهای پرخطر....................................................................... 58

فصل سوم:روش پژوهش

3-1- روش پژوهش............................................................................................................................................... 65

3-2- جامعه آماری......................................................................................................................................... 65

3-3- نمونه آماری......................................................................................................................................... 65

3-4- ابزار پژوهش......................................................................................................................................... 66

3-4-1- فرم كوتاه پرسشنامه طرح‎واره ها‎ی یانگ (YSQ-SF).......................... 66

3-4-2- پرسشنامه محقق ساخته رفتارهای پرخطر...................................................... 67

3-5- روش اجرای تحقیق........................................................................................................................... 68

3-6- روش آماری............................................................................................................................................... 68

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1- مقدمه............................................................................................................................................................. 71

4-2- توصیف داده ها.................................................................................................................................. 71

4-3- تحلیل داده ای پژوهش.............................................................................................................. 75

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1-مقدمه................................................................................................................................................................ 90

5-2- پیشنهادات پژوهش........................................................................................................................... 95

5-3-محددیت های پژوهش........................................................................................................................... 95

فهرست منابع:.................................................................................................................................................. 103

ضمائم......................................................................................................................................................................... 111

فهرست جداول

عنوان                                                                                                          صفحه

جدول 2-1: موارد مبتلا به ایدز در ایران تا تیرماه 91......................... 49

جدول 2-2: آمار ایدز در استان خراسان رضوی تا تاریخ 01/04/1391 48

جدول 2-3 :آمار ایدز در استان خراسان رضوی تا تاریخ 01/04/1391 48

جدول 2-4 :آمار ایدز در استان خراسان رضوی تا تاریخ 01/04/1391 49

جدول 4-1 : فراوانی و درصد نمونه دانشآموزان دختر و پسر بر اساس پایه تحصیلی............................................................................................................................................................................... 71

جدول 4-2 : فراوانی و درصد نمونه دانش آموزان دختر و پسر بر اساس رشته تحصیلی............................................................................................................................................................................... 72

جدول 4-5: فراوانی و درصد نمونه دانش آموزان بر اساس همزیستی با والدین................................................................................................................................................................................................... 73

جدول 4-3: مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نمرات مربوط به طرحواره ناسازگار اولیه در دانش آموزان دختر و پسر.............................................................. 74

جدول 4-4: مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نمرات مربوط به رفتارهای پرخطر در دانش آموزان دختر و پسر............................................................................................ 75

جدول 4-5: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ناسازگار اولیه و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............................................. 75

جدول 4-6: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی رهاشدگی/بی ثباتی  و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............................. 76

جدول 4-7: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی بی اعتمادی/بدرفتاری و رفتارهای پرخطر دانش آموزان...................... 77

جدول 4-8: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی محرومیت هیجانی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان....................................... 77

جدول 4-9: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی نقص/شرم و رفتارهای پرخطر دانش آموزان.............................................................. 78

جدول 4-10: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی انزوای اجتماعی/بیگانگی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............ 79

جدول 4-11: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی وابستگی/بی کفایتی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............................. 79

جدول 4-12: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون بین طرحواره ی آسیب پذیری نسبت به زیان وبیماری و رفتارهای پرخطر دانش آموزان           80

جدول 4-13: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی گرفتار/ خود تحول نیافته و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............... 81

جدول 4-14: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی شکست  و رفتارهای پرخطر دانش آموزان........................................................................... 81

جدول 4-15: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی استحقاق/بزرگ منشی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان................................... 82

جدول 4-16: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی خویشتن داری / خودانضباطی ناکافی  و رفتارهای پرخطر دانش آموزان              82

جدول 4-17: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی اطاعت و رفتارهای پرخطر دانش آموزان........................................................................... 83

جدول 4-18: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی ازخودگذشتگی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان....................................................... 84

جدول 4-19: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی بازداری هیجانی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............................................. 84

جدول 4-20: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ضریب همبستگی پیرسون طرحواره ی سرسختانه/عیب جویی افراطی و رفتارهای پرخطر دانش آموزان............ 85

جدول 4-21:نتایج حاصل از رگرسیون ساده  و گام به گام.......................... 86

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                     صفحه

نمودار4-1: درصد نمونه دانش آموزان پسر و دختر بر اساس پایه تحصیلی   74

نمودار4-2: درصد نمونه دانش آموزان پسر و دختر بر اساس رشته تحصیلی   72

نمودار4-3: درصد نمونه دانش آموزان پسر و دختر بر اساس همزیستی با والدین   73