بررسي ميزان گرايش به خرافات در بين شهروندان تهراني

چكيده

در گوشه و کنار جهان در لابه لاي فرهنگ عامه ، عقايد و باورهايي به چشم مي خورند که از نظر تفکر مدرن در رده عقايد خرافي طبقه بندي مي شوند. علي رغم بار معنايي منفي که بر اين دسته از عقايد متصور است ، بر پايه منطق امروزين ، خرافات آن گونه از عقايد و باورهايي هستند که به لحاظ علمي و تجربي غير قابل دفاع بوده و مي تواند زمينه هاي تحرک يا توقف جامعه را حول موضوعي خاص فراهم آورد. به همين ترتيب به لحاظ کارکردهاي آشکار و پنهان مثبت و منفي که اين دسته از عقايد در جوامع امروزين دارند، بحث و بررسي پيرامون آنها اهميت ويژهاي مي يابد. بر اين اساس، پژوهش حاضر با تکيه بر عقايد و باورهاي رايج در فرهنگ عامه شهروندان تهراني در پي کشف گستره و نفوذ برخي زمينه هاي مرتبط با آنها برآمده و با استفاده از روش پيمايشي و ابزار پرسشنامه و توصيف و تحليل يافته ها به اين نتيجه رسيده است که افرادي که نحوه ارتباط و نزديکي بيشتري با نوگرايي ، خردگرايي ، علم ورزي و تجربه گرايي دارند (نظير تحصيلات بالاتر، مدت اقامت بيشتر و تولد در شهرهاي بزرگتر، مشاغل امروزيتر) و به طور کلي درگيري بيشتري با شرايط جامعه مدرن دارند، تمايل کمتري به عقايد خرافي دارند. همچنين مردان، کمتر از زنان و منطقه يک کمتر از ساير مناطق ٢٢ گانه شهر تهران به عقايد خرافي گرايش دارند. 

واژگان کليدي: خرافات، خرافه گرايي ، فرهنگ عمومي و شهروندان تهراني 

١- بينش و روش پژوهش 

١-١- مقدمه 

يکي از موضوعاتي که در حيطه اعتقادات و باورها معرفي مي شود و اذهان زيادي را به خود مشغول داشته ، دسته اي خاص از اعتقادات است که تحت عنوان خرافات ١ از آنها ياد مي شود. اين دسته از عقايد بنا بر ماهيت شهودي که دارند، همواره مورد مناقشه بوده و جهت گيري هاي بعضا موافق و مخالفي را به همراه داشته است . 

تعدادي از اين باورها جنبه محلي و قومي دارند و در حيطه يک جغرافياي خاص شناخته مي‌شود و برخي ديگر از اين نوع اعتقادات جنبه بين المللي دارند، براي مثال نحس بودن عدد ١٣ که تقريبا در اکثر فرهنگ ها و ملل شايع است و به نحو غير قابل باوري در بين مردم اشاعه پيدا کرده است . آنچه مسلم است اينکه بخش عظيمي از فرهنگ عامه به اين مفاهيم اختصاص داشته و با شيوه هاي بنيادين انديشيدن و احساس کردن و به طور کلي با نحوه پاسخگويي انسان ها به محيط پيوند تنگاتنگي پيدا کرده است . 

نکته حائز اهميت در مورد خرافات اين است که به واسطه ارتباط اين گونه عقايد با صور زيرين (زيرساخت) احساسي اقوام و احساسي امنيت وجودي ، چنان ارزش و اعتباري کسب نموده اند که تقريبا هيچ گونه باور متضادي را برنمي تابند. همان طور که ديويد هيوم بيان نموده ، تمايل به خرافات را هرگز نمي توان از بين برد، چون نکته متناقض اينجاست که خرافات بخش جدايي ناپذير آن دسته از سازوکارهاي انسان است که بدون آنها آدمي قادر به ادامه حيات نيست .