استاندارد iso 9000

اهميت مطالعاتي

تعاريف و اصطلاحات 

بمنظور آشنايي هر چه بيشتر با سري استانداردهاي ايزو ۹۰۰۰ برخي از تعاريف آن اصلي كه در اين تحقيق بكار رفته است به شرح زير ارائه مي‌گردد. 

۱- ايزو (ISO) ]

ايزو مخفف سازمان بين المللي استاندارد مي‌باشد كه وظيفه تدوين استاندارد هاي اساسي در زمينه‌هاي مختلف و در سطح بين‌المللي را به عمده دارد اينگونه استاندارد ها ارزش جهاني داشته كه بعضي از كشورهاي عضو سازمان بين‌المللي استاندارد ،‌استانداردهاي تدوين شده را مستقيماً به عنوان استاندارد ملي يا استاندارد‌هاي مشترك پذيرفته‌اند و برخي ديگر آنرا با تغييراتي به عنوان استاندارد ملي خود برگزيده‌اند.

۲- ISO 9000 

عدم وجود اطمينان كافي از كيفيت و خدمات براي خريداران و فروشندگان زمينه را فراهم نمود تا قوانين و روشهايي تدوين گردد كه اين عدم اطمينان از سطح كيفي محصولات و خدمات كاهش يابد. اين وظيفه مهم را سازمان بين‌المللي استاندارد به عهده گرفت و با بهره گيري از استانداردها و تجارب موجود و همچنين مشاركت كارشناسان و متخصصان كشورهاي عضو اقدام به تدوين استانداردهايي تحت عنوان سيستم‌هاي كيفي نمود كه اين استاندارد به سري ۹۰۰۰ معروف هستند بطور كلي استاندارد هاي سري ۹۰۰۰ از شش استاندارد تشكيل شده است كه يك استاندارد در مورد واژه‌ها و دو استاندارد راهنما براي بكارگيري مدلهاي تضمين كيفيت و سه مدل تضمين كيفيت مي‌باشد كه هر كدام بطور مختصر زير تعريف مي‌‌گردند :

۱) مدل استاندارد ۹۰۰۱ 

اين استاندارد در برگيرنده ضروريات در كل ساختار يك سازمان براي تضمين كيفيت در تمامي مراحل شامل طراحي، توسعه، توليد، نصب، تاسيسات و خدمات مي‌باشد.

۲- مدل استاندارد ۹۰۰۲ 

اين استاندارد در برگيرنده ضروريات براي تضمين كيفيت فقط در بخش توليد و نصب مي‌باشد در اين استاندارد توانايي واحد توليدي يا شركت خدماتي فقط در بخش توليد و تاسيسات مورد ارزيابي و تطبيق قرار مي‌گيرد.

۳- مدل استاندارد ۹۰۰۳

اين استاندارد در برگيرنده نيازها براي تضمين كيفيت در بازرسي و آزمون نهايي است در اين استاندارد توانايي واحد توليدي يا شركت خدماتي در بازرسي و آزمون نهايي مورد ارزشيابي و تطبيق قرار مي‌گيرد بنابراين شركتها و موسسات توليدي و خدماتي مي‌توانند بنا به ضرورت و نياز سازمان خود يكي از سه مدل فوق را جهت اجراي استاندارد جهاني انتخاب و پس از اجرا از سازمان معتبر جهاني درخواست گواهينامه نمايند . بديهي است كه مدل ۹۰۰۱ بخاطر اينكه تمامي واحدها و بخشهاي توليد را تحت تاثير قرار مي‌دهد نسبت به دو مدل ديگر از اعتبار بيشتري برخوردار است.

۴-مدل استاندراد ۹۰۰۴ 

اين استاندارد بين‌المللي يك مجموعه ثابتي از عناصر را توصيف مي‌كند كه به وسيله آن مي‌توان سيستم‌هاي مديريت كيفيت را توسعه داده و اجرا نمود انتخاب عناصر مناسبي كه در اين استاندارد بين‌المللي گنجانده شده و حدود پذيرش و كاربرد اين عناصر توسط يك شركت، بستگي به عوامل مانند بازار مورد نظر ماهيت فرآورده، فرآيندهاي توليد ونيازهاي مشتري دارد در نتيجه در اين گروه از استاندارد ها به روشهاي آماري تعيين نياز مشتريان ،‌تعيين مسئوليت‌هاي كاركردي بخش‌ها در اين رابطه و اهميت تعيين سود وزيانهاي بالقوه كه متوجه سازمان اسب تاكيد مي‌گردد ..

۳- فرآيند 

مجموعه‌اي از منابع و فعاليتهاي مرتبط كه ورودي‌ها را به خروجي تبديل مي‌كند منابع شامل نيروي انساني تجهيزات، وسايل ، تكنولوژي و روشهاي انجام كار مي‌باشد.

۴- فرآورده 

نتيجه فعاليتهاي يا فرآيندها را فرآورده گويند فرآورده‌ها مي‌تواند شامل خدمات، سخت افزار ، مواد فرآيند نشده، نرم افزار و يا تركيبي از آنهاست همچنين فرآورده ممكن است ملموس باشد ( مثل مجموعه‌ها و مواد) يا غير ملموس (مثل اطلاعات) يا تركيبي از آنها باشد.

۵- مشتري 

دريافت كننده فرآورده‌هايي كه توسط تامين كننده فراهم شده است را مشتري گويند در شرايط قراردادي مي‌توان مشتري را خريدار ناميد . واژه مشتري ، مشتري نهايي، مصرف كننده تاجر يا خريدار را شامل مي‌گردد. 

مشتري مي‌تواند داخلي (كاركنان سازمان) يا خارجي باشد .

۶- تامين كننده 

سازماني است كه فرآروده‌هايي را براي مشتري تهيه مي‌كند تامين كننده مي‌تواند توليد‌كننده، پخش كننده ، وارد كننده ،‌مونتاژ كننده و يا سازمان خدماتي باشد تامين كننده مي‌تواند داخل و يا خارج سازمان باشد

۷- كيفيت

مجموعه ويژگيهاي يك جوهره كه در برگيرنده توانايي آن در برآوردن نيازهاي بيان شده تلويحي باشد البته واژه كيفيت را به تنهايي نبايد درجه عالي بودن و برتري از ديدگاهي مقايسه‌اي و يا از نظر كمي و يا از نظر كمي براي ارزيابي فني بكار برد براي بيان اين مفاهيم بايد صفات مناسبي را بكار برد مانند كيفيت نسبي ، سطح كيفيت.

۸- سيستم 

واژه سيستم به زبان ساده يعني يك كل سازمان يافته‌ يا پيچيده و يا بي‌شود براي سيستم تعاريف مختلفي ارائه گرديده كه ذيلاً به بعضي از آنها اشاره مي‌گردد.

پرتالنفي ، سيستم را مجموعه‌اي از واحدهاي مرتبط به يكديگر تعريف مي‌كند.

سيستم عبارت است از آرايش منظم اجراء و عناصر كه به منظور تامين يك هدف معين و مشخص طراحي شده است.

سيستم عبارت است از يك گروه بندي منتظم از عناصر مجزا ودر عين حال مرتبط هستند يعني آن را معمولاً به معناي معيار ، مقياس ،‌ميزان مدل ، الگو، نمونه، اندازه و امثال آن استعمال مي‌‌كنند و بسياري از مردم از معني دقيق آن در علم و صنعت و تكنولوژي آگاهند اما اين وصف تعريف دقيق استاندارد از نظر علمي و فني بسيار دشوار است تا كنون تعاريف فراواني از استاندارد شده است كه در اينجا تعدادي از اين تعاريف ارائه مي‌گردد. 

۹-استاندارد

نوشته‌اي است كه از طرف يك سازمان مشخص پذيرفته و تحت همين عنوان منتشر شده و متضمن راه حلي براي انجام دادن يكنواخت يك وظيفه فني باشد كه به نحو مكرر روي مي‌دهد.

استاندارد كردن عبارتست از كار تنظيم و كاربرد قواعدي براي يك اقدام منظم درباره فعاليت خاص براي منفعت همه آنهايي كه زيربط‌اند و با همكاري آنهابه منظور ايجاد صرفه‌جويي كلي مطلوب با توجه به شرايط عملكرد و نيازمنديها ايمني .

استاندارد كردن از ديدگاه صنايع كه در يك بازار خاصي اعمال شود عبارت است از توافقي در زمينه كاربرد يكنواخت تكنولوژي بين رقبا و مشتريان آنها براي بهتر كردن كيفيت و حصول اطمينان از كار يك محصول با قيمتي مناسب و عرضه مداوم و ايمني مصرف كننده و حفاظت محيط و سازگاري كالاها و خدمات با يكديگر و با هم كاركردن آنها و سازده كردن به منظور بهتر قابل مصرف شدن آنها و كارآئي توليد.

۱۰- تطابق 

برآورده شدن خواسته‌هايي مشخص را تطابق گويند.

۱۱- بازرسي 

فعاليتهايي چون اندازه گيري ،‌بررسي ، سنجش و آزمايش يك يا چند خصوصيت يا جوهره و مقايسه نتايج آن با خواسته‌هايي مشخص و تعيين اينكه هر يك از خصوصيات با مشخصات معين تطابق دارد يا خير.

۱۲- خود بازرسي 

بازرسي كارهاي انجام شده توسط انجام دهندة كار بر طبق مقررات مشخص را خود بازرسي گويند. 

۱۳- خط مشي كيفيت 

تمايلات و سخت گيريهاي كلي يك سازمان نسبت به كيفيت كه توسط مديريت عالي آن بطور رسمي بيان مي‌گردد . خط مشي كيفيت يك از عناصر كلي سياست شركت است كه توسط مديريت عالي آن شركت تعيين مي‌گردد. 

۱۴- مديريت كيفيت 

تمامي فعاليتهاي، مديريتي كه خط مشي كيفيت ،‌اهداف و مسئوليتها تعيين نموده و آنها را با وسايلي چون برنامه ريزي ، كيفيت ، كنترل كيفيت، تضمين‌كيفيت‌، بهبود كيفيت و در درون نظام كيفيت به اجرا در‌ مي‌آرود.

۱۵- كنترل كيفيت 

فنون عملياتي و فعاليهاي كه براي برآوردن خواسه‌هاي كيفيتي بكار گرفته م

ي‌شوند را كنترل كيفيت مي‌گويند كيفيت عبارت است از بكار بردن فنون عملياتي و فعاليهايي به منظور تحت نظر گرفتن فرآيند و همچنين حذف علل عملكرد نامطلوب در تمام مراحل حلقه كيفيت براي دست يافتن به نتايج موثر اقتصادي.

۱۶- تضمين كيفيت 

تمامي فعاليتهاي برنامه ريزي شده‌ايكه در نظام كيفيت پياده شده و به ميزان لازم قابل نمايش باشد از اينكه يك جوهره خواسته‌هاي كيفيتي را برآورده سازد تضمين كيفيت را تامين مي‌نمايد.

۱۷- نظام كيفيت 

ساختار سازماني، مسئوليتها، دستورالعمل ها، فرآيندها و منابع مورد نياز براي اجراي مديريت كيفيت را نظام كيفيت گويند.

۱۸- اقدام اصلاحي 

اقدام انجام شده به منظور از بين بردن علل عدم تطابق ،‌نقص و يا ديگر موقعيتهاي نامطلوب موجود و جلوگيري از تكرار آن كه اين اقدام ممكن است مستلزم تغييرات

تمايزي بين اصلاح و اقلام اصلاحي وجود دارد اصلاح به نتايج يك عدم تطابق موجود اشاره داشته و به تعميرات دوباره كاري و تنظيم مربوط مي‌گردد در حالي كه اقدام اصلاحي به حذف يك عدم تطابق مي‌پردازد.

۱۹- رفع عدم تطابق 

اقدام انجام شده به منظور رفع عدم تطابق از يك جوهره و تعيين تكليف اين اقدام مي‌تواند بصورت يك اقدام اصلاحي مانند تعمير دوباره‌كاري، درجه بندي مجدد، صدور مجوز و پذيرش عدم تطابق و اصلاح يك مدرك يا خواسته باشد.

۲۰- ادله معتبر 

اطلاعاتي كه بتوان و صحت آن را بر اساس واقعيات بدست آمده از طريق مشاهده ، اندازه‌گيري، آزمون و يا ديگر وسايل ثابت نمود.

۲۱- برنامه كيفيت 

مدركي كه در آن روشهاي كيفيتي خاص ، منابع و مراحل فعاليتهاي مربوط به هر يك از فرآورده‌ يا پروژه و يا قرار داد معين شده است.

۲۲- مميزي كيفيت 

انجام بررسيهاي مستقل و سيستماتيك براي تعيين اينكه فعاليتهاي كيفيتي و نتايج بدست آمده از آن با ترتيبات برنامه ريزي شده مطابقت دارد و آيا اين برنامه براي رسيدن به اهداف كيفيتي مناسب بوده و به نحوي موثر اجرا مي‌گردند.

 

مرور مطالعاتي 

در دنياي رقابتي امروز كيفيت به مهمترين موضوع مورد توجه توليد كنندگان و تامين كنندگان تبديل شده است و در اين ميان مديريت كيفيت به عنوان جامع‌ترين نوع توسعه و پيشرفت سازمانها در نيل به كيفيت برتر مورد توجه جدي مديران قرار گرفته است از اينرو درك و شناخت دقيق مفهوم كيفيت،‌ اصلي اساسي و حياتي براي دستيابي به اين مهم است كيفيت بطور خلاصه عبارتست از ارضاي نيازهاي مشتري و تطابق محصول با هدفي (ارضاء كليه انتظارات خريداران كالا يا خد

مات) كه اين محصول بخاطر آن توليد شده است تعريف فني كيفيت در سري ۸۴۰۲ استانداردهاي بين‌المللي سازمان بين المللي استاندارد به اينصورت تعريف شده است كه : 

كيفيت عبارت است از كليه ويژه‌گيها ومشخصات يك محصول ياخدمت كه قابليت آنرا در ارضاء نيازهاي از پيش تعيين شده رقم مي‌زند.

براي دستيابي به كيفيت جامع ايزو ۹۰۰۰ مي‌تواند به عنوان نقطه آغازين از حركت به كمك مديران باشد كه لازم است اطلاعاتي در زمينه استانداردهاي ايزو ۹۰۰۰ بطور خلاصه آورده شود.

سازمان بين‌المللي استاندارد براي اولين بار در سال ۱۹۸۷ به انتشار سري استانداردهاي بين‌المللي كيفي كه به ISO 9000 شهرت يافته‌اند اقدام نمود از ويژگيهاي اين استانداردها متمركز و دقت كافي آنها به ايجاد هماهنگي كامل بين تكنيكها و مفاهيم كنترل كيفي در سطح جامع فراگير است.

در اين رابطه علاقه شركتهاي صنعتي و بازرگاني به سري استانداردهاي ايزو ۹۰۰۰ كه در اصل شامل استاندارد هاي مديريت و تضمين كيفيت است دال بر افزايش آگاهي شركتها در اين زمينه است اين استانداردها مديران سازمانها را در اتخاذ و اجراي مجموعه تغييراتي كه باهدف افزايش كيفيت اعمال مي‌شوند ياري مي‌دهند سري ايزو ۹۰۰۰ آنچنان بوسيله جوامع و شركتهاي مختلف مورد توجه قرار گرفته است كه اساس و بنيان استانداردهاي ملي آنهارا دچار تحول و دگرگوني وسيعي نموده است شايد يكي از عواملي كه موجب پذيرش همه جانبه اين استانداردها شدهاست ناشي از كاربردموفقيت آميز آنها در افزايش كيفيت محصولات هندي است. از سوي ديگر سري استاندارد هاي ايزو بطور جامع و فراگير كليه مفاهيم مديريت را راهبردهاي كيفي و نيز مدل‌هاي مناسب براي تضمين كيفيت را شامل مي‌گردد. 

اين استانداردها با برخورداري از ساختاري مناسب بگونه‌اي تركيب يافته‌اند كه مي‌توان آنها را بر اساس يك روش ساده شماره گذاري بخاطر سپرد. اين ويژگي استانداردهاي سري ايزو ۹۰۰۰ پيامدهاي جالب توجهي براي بازارهاي تجاري،‌صنعتي جهان داشته‌اند كميته‌فني سازمان بين‌المللي استانداردها موسوم به كميته ۱۷۶ در سال ۱۹۷۹ تشكيل گرديد كيفيت را از نقطه ن

ظر نيازهاي صنعتي و تجاري مورد توجه و تاكيد مجدد قرار داد در اين رابطه مي‌توان اذعان نود كه اقبال سري استانداردهاي ۹۰۰۰ تا حد زيادي به موفقيت هاي اين كميته بستگي دارد بطوريكه اخيراً بر اساس اين استاندارد ها ،‌استانداردهاي بين المللي ديگري در ارزيابي كيفيت، تضمين كيفيت و… تدوين و مورد استفاده قرار گرفته‌اند بعلاوه اين استانداردها خود بخشي از

استانداردهاي سري ايزو ۹۰۰۰ هستند و بقيه سري استانداردهاي ايزو ۹۰۰۰ حتي استانداردهاي ايزو ۹۰۰۰ را نيز شامل مي‌گردد. 

ايزو ۹۰۰۰ انتخاب و اجراي استانداردهاي مربوط به مديريت كيفيت و تضمين كيفيت 

ايزو ۹۰۰۱ مدل اجراي تضمين كيفيت در كليه مراحل طراحي، توليد ،‌بازرسي و خدمات پيش از

فروش 

ايزو ۹۰۰۲ مدلي براي تضمين كيفيت در مراحل توليد و نصب و اجراي روشهاي كيفي در توليد 

ايزو ۹۰۰۳ مدلي براي تضمين كيفيت در مرحله بازرسي محصول 

ايزو ۹۰۰۴ راهنماي توسعه نظامهاي مديريت 

ايزو ۲-۹۰۰۴ بازرسي سيستمهاي كيفي هستند كه خود قسمتي از ۹۰۰۴ هستند.

استانداردهاي ايزو ۹۰۰۰ در ارتباط با نظام كيفي ،‌معياري با ارزش و با اهميت بوده و همچنين منباي مناسبي را براي اجراي نگرش مديريت كيفيت جامع فراهم مي‌آورند با اين حال اجراي اين استانداردها مستلزم آن است كه توليد كنندگان و تامين كنندگن يك نظام مدون و سازمان يافته را به عنوان وسيله‌اي براي تضمين مطابقت محصول با مشخصات تعيين شده به مورد اجرا بگذارند استفاده از سري استانداردهاي ايزو ۹۰۰۰ به عنوان يك استاندارد بين المللي در اجراي نظام‌هاي كيفي با وجود آنكه به علاقه و در خواست شركتها جوامع بستگي دارد اما از روحيه اي بازار گرايانه نيز برخوردار است . اين استاندارد ها را مي‌توان به وسيله روشهاي دستي يا تكنولوژي روباتيك در سازمانهايي كه بين ۱۰ تا ۱۰۰۰ نفر نيروي انساني دارند به اجرا درآورد. 

استانداردهاي ISO 9000 از شش جزء تشكيل شده‌اند عنصر اول به ايزو ۸۰۶۲ معروف است كه به عنوان لغت نامه يا فرهنگ استاندارد ها ، كليه مفاهيم مختلف مربوط به نظام كيفي را شامل مي‌گردد.

دومين عنصر استاندارد ايزو ۹۰۰۰ راهنماي روشهاي استفاده از مدلهاي سه گانه تضمين كيفيت يعني ايزو ۹۰۰۱ ايزو ۹۰۰۲ و ايزو ۹۰۰۳ را در برمي‌گيرد هر يك از اين مدلها با هدف تضمين كيفيت تحت شرايطي مورد استفاده قرار مي‌گيرد كه قراردادهاي همكاري، تامين مواد اوليه، فعاليت مشترك طراحي ،‌توليد و عرضه محصول و ازائه خدمات پس از فروش به فعاليهاي مشترك توليدكنندگان و تامين كنندگان بستگي داشته باشند البته بايد متذكر شد كه اجراي ايزو ۹۰۰۱ نسبت به دو مدل ديگر مشكلتر بوده و كليه فعاليهاي مرتبط با نظام كيفي را در بر مي‌گيرد از سوي ديگر اجرا و استقرار استانداردهاي ايزو ۹۰۳۳ آسانتر از دوتاي ديگر است اما اين استانداردها تنها شامل بازرسي نهايي و روشهاي آزمايش محصول هستند . بعلاوه ايزو ۹۰۰۲ كه ما بين گروه استانداردهاي ۹۰۰۱ و ۹۰۰۳ قرار دارد فعاليتهاي مربوط به كنترل روشهاي طراحي محصول و خدمات پس از فروش را شامل نمي‌شود در نتيجه مي‌توان ادعا كرد كه مدلهاي سه گانه تضمين كيفيت از نوع مدلهاي پيشرفته و توسعه يافته هستند از سوي ديگر ISO 9004 به عنوان استانداردهاي غير قرارداري راهنماي عناصر سيستم مديريت كيفيت را شامل مي‌‌

گردد. كه با هدف افزايش كيفيت ساختار داخلي سازمانها مورد استفاده قرار مي‌‌گيرد مدلهاي تضمين كيفيت در اين گروه از استانداردهاي بين‌المللي امروزه به عنوان مبناي اصلي گوهي و تاييد استاندارد هاي جهان مورد استفاده قرار مي‌‌گيرند در اين رابطه استانداردهاي ايزو ۹۰۰۰ بسرعت از سوي كشورهاي مختلف جهان به ويژه كشورهاي اروپايي مورد پذيرش قرار گرفته‌اند سري انتشارات موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران چنين آمده است . 

سازماندهي شركتها بايد به گونه‌اي باشد كه عوامل انساني ، اداري و فني شركت كه موثر بر كيفيت هستند تحت كنترل قرار داشته باشند و اين امر نيازمند برنامه ريزي و توسعه يك سيستم كيفي است كه بتواند اهداف را در جهت اجراي خط مشي و كيفيت سوق دهد . ثبات و توازن زماني حاصل مي‌آيد كه اطمينان يابيم براي هر كالا يا خدمت مواد و تجهيزات و روشهاي يكسان و شيوه مشخص شده استفاده گرديده‌اند.

بدين ترتيب مي‌توان فرآيند را تحت كنترل دانست استفاده از استانداردهاي سري ۹۰۰۰ سازمان بين‌المللي روشهايي را بدست مي‌دهد كه به كمك آنها مي‌توان سيستمي مديريتي را بمنظور اطمينان از مطابقت كامل مقررات تعيين شده با نيازهاي مشتري برقرار نمود كه براي اين سيستم دومرحله‌ مميزي و بازبيني در نظر گرفته مي‌شود مميزي جهت اطمينان از اينكه افراد مطابق نظام مشخص شده انجام وظيفه مي‌كنند و بازبيني براي اطمينان از توامندي سيستم و تامين نيازها ،‌چنانچه در مميزي يا بازبيني سيستم معلوم شود توليد محصول مرغوبتر با ايجاد ضايعات كمتر يا تغيير روش امكان‌پذير مي‌باشد لازم است اين تغييرات صورت پذيرد در يك سازمان تضمين كيفيت يا در مديريت بوده و او را از كسب كيفيت مطلوب مي‌سازد و در شرايط قرار دادي به مصرف كننده از توانايي موسسه در تحويل به موقع كالا يا ارائه خدمات با كيفيت تصريح شده در قرارداد اطمينان مي‌بخشد . 

يكي از مواردي كه ردر رابطه با سيستم استاندارد كيفي مي‌بايست بطور جدي مورد توجه واقع شود تفاوت و وجه تمايز اينسيستم با سيستم هاي كنترل كيفيت است كه تا كنون در سطح جهان مطرح بوده‌اند. بطوريكه كنترل كيفيت بطور كلي تامين كننده يك سيستم موثر براي تمركز اقدامات سازمان در جهت ايجاد حفظ و بهبود كيفيت محصول و انجام كارهايي از قبيل توليدي، توزيع و خدماتي در اقتصادي‌ترين سطحي كه به رضايت مشتري يا مصرف كننده منجر شود مي‌باشد بعارت ديگر سيستم كنترل كيفيت تاكيد بر محصول و كالاي نهايي دارد در صورتيكه سيستم استاندارد كيفي ، كيفيت تمامي مراحل و فرآيندهاي كاري كه منجر به توليد محصول مي‌گردد را تضمين مي‌نمايد كه در اين زمينه نيز در ماهنامه استاندارد چنين آمده است.

اطمينان يا تضمين كيفيت به تمامي فعاليتهاي سيستماتيك و برنامه ريزي

شده لازم براي ايجاد اطمينان كافي از اينكه محصول يا خدمات نيازهاي معيين شده كيفي را برآورده مي‌كند اطلاق مي‌شود تفاوت بارز و مشخصي كه بين اطمينان (تضمين حي مشخصه‌هاي ساخت و استانداردها،‌توليد و بازرسي است . در صورتيكه اطمينان كيفي علاوه بر فعاليتهاي ذكر شده در برگيرنده كل سيستم كيفي نيز مي‌باشد. به همين دليل هدف اصلي اطمينان كيفي قابليت دوام محصول نهايي است .

همچنين در تعريف ديگري از كنترل كيفيت و تضمين كيفيت آمده است: 

تكنيكها و فعاليتهاي عملياتي كه براي اجراي شرايط كيفيت مورد استفاده بكار مي‌رود كنترل كيفيت ناميده مي‌شود در صورتيكه تضمين كيفيت به كليه اقدامت برنامه ريزي شده و منطقي و منظم براي فراهم كردن اعتماد كافي مبني بر اينكه يك محصول يا خدمات شرايط معيين شده كيفيت را تامين نموده است اطلاق مي‌شود.

بنابراين با توجه به اينكه يكي از اهداف اصلي سيستم استاندارد كيفي تضمين كيفيت است لذا درك صحيح آن يكي از عوامل مهم در جهت دستيابي به فضاي ايده‌آل است كه در سيستم كيفيت مدنظراست.

براي آشنايي بيشتر با اين مقوله ويژگيهاي اين سيستم چنين بيان گرديده است.

مشاركت و همكاري كليه بخشها و قسمتها اعم از پيمانكاران فرعي، فروشندگان و نمايندگي فروش و كليه بخشهاي خدماتي ،‌ توليدي و پشتيباني.

مشاركت كليه كاركنان از مديران ارشد تا كارگران ساده در توجه به كيفيت و كيفيت خواهي .

كنترل جامع فرآيند توليد از نظر كيفيت ، سود دهي، هزينه‌هاي توليد، قيمت تمام شده محصولات ، كيميت توليد برنامه دريافت و توزيع مواد اوليه ، تحويل به موقع كالاهاي ساخته شده به مشتريان ، رعايت اصول ايمني در فعاليتهاي توليد . 

از نكات مهم و قابل توجه اين سيستم نقش و مسئوليت مديريت مي‌باشد كه اعتقاد اكثريت بر اين است كه نقش مديريت در راس هرم نظام كيفي قرار دارد. 

حمايت مديريت از اجراي نظام روشها و تكنيكهاي كاركنان و نيز در مورد مسئوليت مديريت در اين نظام كيفي، در مجله استاندارد آمده است.

بدون ترديد در هر سازمان شرط لازم براي موفقيت به سياست و اهداف آن سازمان بستگي دارد اين موضوع شامل اهمين و توجه آگاهانه و مسئولانه به كيفيت نيز مي‌شود مشابه با تمام سيستم‌هاي فراگير شركتي استاندارد سري ۹۰۰۰ نيز براي پياده شدن به يك تشكيلات سازماني خوب و كامل نياز دارد در يك سازمان مديران بايد مسئوليتها را دقيقاً ت

عيين نموده و آنها را بصورت صحيح و آگاهانه به پرسنلي كه عوامل موثر در كيفيت را راهبردي نموده و يا به اجرا در مي‌آورند، بسپارند . همچنين درباره نقش مديريت در سيستم كنترل كيفي مي‌توان چنين بيان نمود كه مديريت پرچمدار تغييرات و حمايت كننده ايده‌هاي نو در زمينه‌هاي مختلف است وسرمايه‌گذاري در بكارگيري روشهاي بروز خلاقيت و نوآوري و استفاده از تكنيكهاي جديد براي كسب مهارتهاي جديد ،‌ تحقيق و آموزش، بهبود مستمر در طراحي محص

ول و خدمات و داشتن مشتريان دائمي جز و برنامه ‌هاي اصلي او براي حفظ و حضور در بازار رقابتي است بنابراين اعتقاد مديريت در اين سيستم چنين است كه تغييرات يك شبه ايجاد نمي‌شود بلكه در گذر زمان و با تغيير فرهنگ قديمي و جايگزيني فرهنگ توسعه امكان پذير است.

با توجه به مطالب ذكر شده نقش مديريت را در اين سيستم مي‌توان چنين بيان نمود.

ايجاد فضاي مناسبي كه در آن خلاقيت و نوآوري به راحتي انجام پذيرد

داشتن برنامه مستمر در زمينه آموزش

تمركز برنامه ها بر اساس بهبود مستمر و كيفيت بهتر محصولات 

توجه به مشاركت عمومي پرسنل در بهبود كيفيت محصولات و خدمات از طريق بهبود فرآيندها.

از مواردي ديگر كه سيستم استاندارد كيفي ايزو ۹۰۰۰ تاكيد بسياري بر آن نموده مسئله مشتري مداري و يا مشتري گرايي مي‌باشد كه نتيجه آن كسب موفقيت در بازارهاي جهاني و رقابتي مي‌باشد اين سيستم از يك سود با تاكيد بر اين مطلب كه خواسته‌هاي مشتري بطور كامل مي‌بايست در محصول ،‌كالا و يا خدمات ارائه شده لحاظ گرددو از سوي ديگر بر پويايي و استمرار توجه به رضايت مشتري نيز تاكيد نموده است نتيجه اين امر علاوه بر موفقيت در حضور در بازار افزايش فروش و بالا رفتن سود را نيز به همراه خواهد داشت . مسئله مهم ديگر در اين استاندارد كيفي كه مورد توجه جدي قرار گرفته كاهش ضايعات مي‌باشد اين ضايعات صرفاً شامل از دست رفتن و استفاده ناصحيح از نيروي انساني موجود مي‌باشد شكل زير اثرات و اهميت موضوع را بوضوح تبين مي‌كند.

بنابراين از مجموعه‌ مطالعات انجام شده پيرامون اين موضوع ، ابعاد مختلف اين سيستم را به لحاظ نقش آن در كاهش هزينه‌ها،‌جلب رضايت مشتري و حضور فعال در بازارهاي جهاني و بالارفتن سطح كيفي محصولات را نشان مي‌دهد. لذا پذيرش سيستم‌هاي كيفيت بر اساس ايزو ۹۰۰۰ براي كشورهاي در حال توسعه از جمله ايران امري تقريباً ضروري و اجباري و مي‌توان كيفت كه امري است حياتي زيرا از اين طريق آنها قادر خواهند بود به بازارهاي رقابتي جهان وارد شوند و بتوانند كالاهاي خود را بفروش برسانن

فصل دوم: سیستم ایزو در ایران

سابقه ایزو

در دنیای رقابتی امروز کیفیت به بهترین موضوع مورد توجه تولید کنندگان و تامین کنندگان تبدیل شده است. از ویژگیهای مهم سالهای اخیر جهتی شدن امور و پیشرفت و حرکت در جهت به استاندارد درآوردن نظامها و فعالیتهاست. این روند بویژه بااقدام سال ۱۹۸۷ سازمان بین المللی استاندارد(International organization standardhzation) در تهیه و تدوین استانداردهای موسوم به سریISO 9000 شدت یافته است.

از ویژگی این استانداردها تمرکز و دقت کافی آنها به ایجاد هماهنگی کامل بین تکنیکها و مفاهیم کنترل کیفی در سطحی جامع و فراگیر است. در این ارتباط علاقه شرکتهای صنعتی و بازرگانی به سری استانداردهای ISO 9000 که در اصل شامل استانداردهای مدیریت و تضمین کیفیت است،دال برافزایش آگاهی شرکتها در این زمینه است.این استانداردها،مدیران

سازمانها را در اتخاذ و اجرای مجموعه تغییراتی که با هدف افزایش کیفیت اعمال میشوند،یاری میدهند. سری ISO 9000 آنچنان بوسیله جوامع و شرکتهای مختلف مورد توجه قرار گرفته است که اساس و بنیان استانداردهای ملی آنها را دچار تحول و دگرگونی وسیعی نموده است. شاید یکی از عواملی که موجب پذیرش همه جانبه این استانداردها شده است،ناشی از پذیرش آنها توسط جامعه اروپاست. بعلاوه گات یا آنچه که به سازمان تجارت جهانی(WTO ) شهرت یافته است،ایجاد استانداردهای بین المللی و بویژه ISO 9000 را توصیه میکند. از سوی دیگر

سری استانداردهای ISO 9000 بطور جامع و فراگیر کلیه مفاهیم مدیریت و راهبردهای کیفی و نیز مدلهای مناسب برای تضمین کیفیت را شامل میگردد. این استانداردها با برخورداری از ساختاری مناسب به گونه ای ترکیب یافته اند که می توان آنها را براساس یک روش ساده شماره گذاری بخاطر سپرد. این ویژگی استانداردهای سریISO 9000 پیامدهای جالب توجهی برای بازارهای تجاری- صنعتی جهان داشته است .

استانداردهای ISO 9000 در ارتباط با نظام کیفیت مبنای مناسبی را برای اجرای نگرش مدیریت کیفیت جامع(Total Quality Management) فراهم می آورند. با این حال،اجرای این استانداردها مستلزم آن است که تولید کنندگان و تامین کنندگان یک نظام مدون و سازمان یافته کیفی (Documented Quality System) را به عنوان وسیله ای برای تضمین تطابق فرآورده یا خدمات خود با مشخصات تعیین شده،به مورد اجرا بگذارند و با ابزارهای لازم که یکی از آنها ممیزی کیفیت است از صحت آن مطمئن شوند. استفاده از سری استانداردهایISO 9000 بعنوان یک استاندارد بین المللی در اجرای نظامهای کیفی با وجود آنکه به علاقه و خواست شرکتها و جوامع بستگی دارد، اما از روحیه ای بازارگرایانه نیز برخوردار است. بطوریکه این استانداردها را می توان بوسیله روشهای دستی یا کامپیوتری در سازمانهایی که بین ۱۰ تا ۱۰۰۰۰ نفر پرسنل دارند، به اجرا در آورد. 

در این میان نباید فراموش کرد که تنها اکتفا به تولید فرآورده ها یا خدمات با کیفیت،کافی نیست. بلکه سازمانها باید بتوانند به مشتریان خود نشان بدهند که کیفیت فرآورده ها و خدماتی که آنها تولید می کنند،چگونه تضمین می گردد.

بنابراین مستند سازی روشهای تضمین کیفیت،مهمترین اصل در افزایش توان نظام کیفی سازمانهاست. از اینرو،عناصر نظام کیفی را باید مستند نمود و براساس یک روش مناسب و سازگار با مدل انتخاب شده،برای تضمین کیفیت فرآورده ها و خدمات آنها را بکار گرفت. در این ارتباط،مستند سازی،عوامل و عناصر تشکیل دهنده نظام کیفیت،راهنمای اصول کیفیت،روشهای کاری،شرح شاغل،ارزیابی گزارشات و سایر مدارک مربوط به کیفیت فرآورده را

شامل می گردد که باید دقیقا مورد توجه قرار بگیرند.

از سوی دیگر بسیاری از کارشناسان،معتقدند کهISO 9000 توطئه ای از پیش طراحی شده برای جلوگیری از ورود کالاهای تولیدی کشورهای در حال توسعه به بازار کشوره

ای پیشرفته صنعتی است. با این حالISO 9000 در حال حاضر از سوی دوازده کشور عضو جامعه اقتصادی اروپا (EEC) و۱۳۰ کشور شرکت کننده در دور اروگوئه گات، بمنظور ایجاد یک چهار چوب کاری بین المللی در زمینه فعالیتهای تضمین کیفیت مورد پذیرش قرار گرفته است. به مرور که محدودیتهای تجاری- گورکی که کشورهای عضو جامعه اقتصادی اروپا،از میان برداشته می شوند واین کشورها بصورت یک مجموعه اقتصادی واحد در می آیند،ISO 9000 به عنوان مناسبترین وسیله برای تضمین کیفیت فرآورده ها و خدمات تولیدی در سطح جهان مورد توجه محافل تجاری-صنعتی قرار گرفته است.

در اروپا،استفاده از استانداردهای ISO 9000 با هدف تدارک یک مجموعه واحد از استاندارهای کیفی واحد،برای تسهیل اتحاد اقتصادی در میان کشورهای جامعه اروپا مطرح است. این واقعیت،شرکتهای ایرانی و شرکتهای جوامع در حال توسعه را با چالشی بزرگ مواجه ساخته و از سویی دیگر فرصتی مناسب برای افزایش حجم تجارت بین المللی را فراهم ساخته است. زیرا از میان دو تامین کننده که همگی مطابق با مفاد یک قرارداد مشابه فعالیت میکنند،آنکه از استانداردهای تعیین شده بوسیله سازمان بین المللی استانداردها تبعیت میکند نسبت به سایر رقبای خود از توان رقابتی بیشتری برخوردار خواهد بود بنابراین میتوان ادعا نمود که رعایت استانداردهای سریISO 9000 برای شرکتهای ایرانی فرصتی استثنایی برای ورود به بازارهای جهانی را فراهم میآورند بطوریکه عدم رعایت آنها بخت موفقیت در صحنه رقابتهای بین المللی را از اینگونه شرکتها صلب کرده و آنها را با مشکلات جدی مواجه می سازد.

در حقیقت توجه به اینگونه استانداردها و تلاش برای تامین پیش شرطهای آنها برای شرکتهایی مثل شرکتهای ایرانی مشکلات بسیاری را به آنها تحمیل میکند با وجود این حرکت در جهت خصوصی سازی و تلاش برای تامین پیش شرطهای آنها برای شرکتهایی مثل شرکتهای ایرانی مشکلات بسیاری را به آنها تحمیل میکند با وجود این حرکت در جهت خصوصی سازی و تلاش برای ورود به بازارهای جهانی و مطرح شدن مجدد ایران عضویت ایران در گات تمهیداتی است که میتوان با استفاده از آنها با پیامدها و اثرات ناشی از رقابتهای جهانی به م

قابله پرداخت. زیرا سیاستهای حمایت از بازار داخلی و محدودیتهای گمرکی که تا به امروز اعمال می شدند را دیگر نمی توان بیش از این ادامه داد. در این ارتباط شرکتهای ایرانی نباید بیش از این به حمایتهای دولتی متکی باشند.

برعکس باید به طور جدی در پی افزایش کیفیت و ارتقاء توان نظامها

ی کیفی خود باشند. از اینرو در اینجا باید تاکید نمود که مدیریت کیفیت جامع بدون اینکه در پی بهبود مستمر و پایدار باشد به سفری بدون مقصد می ماند که جز اتلاف انرژی سازمانها رهاورد دیگری نخواهد داشت. در شرایطی که مدیریت کیفیت جامع هدف تلقی شودISO 9000 می تواند به عنوان نقطه آغازین این مسافرت به کمک مدیران بیاید.

امروزه تعداد بسیار زیادی از استانداردهای مربوط به تولید فراورده در سراسر جهان مورد توجه و استفاده شرکتهای تولیدی قرار می گیرند اما اشکال اساسی اینجاستکه همه این استانداردها پس از تکمیل و ساخت فراورده در پایان هر مرحله و قسمت کاری و در مرحله آزمایش آن به کار گرفته میشوند. در این ارتباط عملکرد واقعی فراورده اندازه مشخصات ایمنی و سایر ویژگی هایی که یک فراورده باید داشته باشد بوسیله همین استانداردها مورد ارزیابی قرار میگیرند. حال آن که ISO 9000 بیشتر در پی آن است که مشخص کند چه تعداد از این استانداردها در حصول اطمینان از این که خدمات مواد و یا یک فراورده در ارضای نیازهای کارکردی مشتری موفق بوده اند نقش داشته اند. با اینحال بین ارزیابی وضعیت شرکت بر اساس نظام کیفی ISO 9000 و تایید کیفی فراورده نهایی تولید شده تفاوتی اساسی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.

چطور باید شرکت در راه ایزو قدم بردارد؟

۱- آمادگی برای تغییر

برای رسیدن نیازهای رقابتهای جهانی تغییرات لازم است. قبل از هر چیز شرکت باید آمادگی تغییر را داشته باشد. بهبود کیفیت باید در هر گونه فعالیت که شرکت انجام میدهد به نحوی ملحوظ شود. اگر کارکنان آمادگی تغییر را پیدا کنند آنوقت تغییرات مثبت براحتی میتواند صورت پذیرد و مشکلات تطبیق مسائل کیفی به حداقل تنزل کند. مسائلی که

در ارتباط با آماده سازی تشکیلات جهت تغییرات اساسی باید در نظر گرفته شود بشرح صفحه بعد میتواند خلاصه گردد:

– همه کارکنان را از محتویات تغییرات مطلع سازید.

– سعی کنید همه کارکنان درگیر کار شوند.

– کارکنان را به عنوان قسمتی از فرایند تهیه داده های م

ربوط به تصمیم گیری حساب کنید. 

– فرایند های بهبود کیفیت را مشخص و اعلام کنید.

– کارکنان را در جهت انجام تعاریف جدید شغلی و انتظارات جدید کیفی شغلی آموزش دهید.

– فضایی در جهت افزایش محتوای مشاغل ایجاد نمایید.(JOB ENRICHMENT)

– ترس کارکنان رابرای از دست دادن شغل خود بر اثر تغییرات در کیفیت را از بین ببرید.

– تغییر را به صورت تدریجی انجام دهید.

– طوری رفتار کنید که کارکنان خود را عامل تغییر بدانند.

۲- سطوح برنامه ریزی و هدایت

برنامه ریزی کیفیت،طبیعت فعالیتها و مسئولیتهایی را که برای رسیدن به یک هدف کیفیت لازم است مشخص میکند. برنامه ریزی استراتژیک کیفیت شامل جنبه های دراز مدت برای بهبود کیفیت می باشد. این برنامه ریزی برای تغییر را می توان در سه سطح تعریف نمود.

۲-۱- برنامه ریزی در سطح بسیار کلی

برنامه ریزی در این سطح شامل تصویر بسیار کلی فعالیتهایی می باشد که در ارتباط با کیفیت میتواند در اهداف دراز مدت سازمانی قرار گیرد. سوالاتی که در این سطح مطرح می باشد،نقش اهداف کیفی در بقای سازمان،استفاده از منابع محدود ارتباط پروژه بهبود کیفیت با سایر پروژه های داخل و خارج از سازمان،حمایت مدیریت برای بهبود کیفیت،فرهنگ سازمانی،انتظارات مشتریان و ثبات وضعیت سازمان می باشد.

۲-۲- برنامه ریزی در سطح کلان

برنامه ریزی در سطح کلان شامل برنامه ریزی در چارچوب مرزهای تعیین شده برای یک کالا می باشد. دامنه فعالیتهای مربوط به بهبود کیفیت و ارتباطات عملیاتی آن در این سطح مطرح می گردد. سوالاتی که در این سطح مطرح می گردد،شامل:تعریف اهداف،دامنه پروژه،دسترسی به افراد با تجربه،دسترسی به منابع،سیاستهای پروژه،ارتباطات،نیازهای بودجه،میعادگاه ها و استراتژی های حل برخوردها می باشد.

۲-۳- برنامه ریزی در سطح خرد

این سطح برنامه ریزی با تهیه برنامه های عملیاتی مشروح برای انجام فعالیتهای بهبود کیفیت همراه می باشد. برنامه ها و تاکتیکهای مشخص برای بدست آوردن اهداف کیفی در سطح خرد تهیه می شوند. عناصری که باید در نظر باشند شامل برنامه زمانی،نیازهای آموزشی،ابراز مورد نیاز،فرایند عملیات،سیستم گزارش دهی و گامهای تضمین کیفیت میباشد. 

۳- وظایف دست اندرکاران مختلف

یک ضرب المثل مشهور می گوید”ماهی از سر گنده گردد نی ز دم”مشکلات کیفیت معمولا از رده های بالا شرع می شود. رهبری مدیریت بطور یقین سطح مدیریت کیفیت را در سازمان تعیین می کند. بدن رهبری موثر و قوی توسط مدیریت،اهداف ایزو ۹۰۰۰ را نمیتوان بدست آورد. گرچه فعالیتهای کیفیت باید مسوولیت تمام افراد در سازمان باشد

ولی کیفیت و توان مدیریت می تواند باعث موفقیت یا شکست شود.

مدیران سنتی،کارگران را طبق روشهای قدیمی هدایت می کنند و لذا کار دسته جمعی و مشترکی انجام نمی شود. مدیران جدید سعی می کنند با کارگران و کارکنان بطور مشترک به انجام کارها بپردازند لذا فرایند بصورت زیر انجام می شود.

مشاهده کنیدريالبشنوید،سوال بپرسید،اسناد و مدارک را م

شخص کنید،اداف مشخص تعریف کنید،اهداف را به سطوح مختلف بشکنید،اهداف را اجرا کنید،نتایج را ارزیابی کنید،مجددا سوال بپرسید و فرایند را تکرار کنید. وظایف تیمهای رهبری در زیر آورده شده است.

۳-۱- مسئولیتهای مدیریت بالا

وظایف مدیریت برای ایزو۹۰۰۰ در ارتباط با فرایند دریافت گواهینامه شامل عناصر میشود:

– یک نماینده مدیریت باید برای هدایت امور و ارتباط صحیح انتخاب نمود. علاوه بر آن یک کمیته راهبری نیز باید تشکیل شود. نمودار تشکیلاتی زیر یک نمونه از تشکیلات پیشنهادی برای ایزو ۹۰۰۰ می باشد.

با تعریف و اصول ایزو آشنایی کامل ایجاد شود و حداقل در سازمان یک نفر بطور کامل به تمام جزئیات ایزو آگاه باشد.

گروههای کاری زیر نظر کمیته راهبری آگاهی کامل در مورد نیازها و موارد تغییر داشته باشند.

اهداف مشخصی برای بسط و توسعه ایزو در سراسر شرکت تعریف نمایند.

منابع و زمان مورد نیاز تعریف شود و در آن محدودیتها برای آماده سازی ایزو،ممیزی و پیگیریها کاملا دیده شود.

۳-۲- نقش نماینده مدیریت

– تهیه منابع برای عملیات اصلاحی

– همکاری با بخشهای مختلف مدیریت در جهت رفع عدم تطابق ها

– پیشنهاد اصطلاحات

– همکاری به عنوان تماس با شرکت صادر کننده گواهینامه

– هماهنگ کردن ممیزی مستقل

– حل مشکلات در هنگام انجام ممیزی مستقل

۳-۳- نقش هماهنگ کننده ایزو

– فعالیت تحت نظر نماینده مدیریت

– تشکیل کمیته راهبری

– برنامه ریزی جلسات تهیه دستور جلسه ها بدست آوردن منابع و برگزاری جلسات

– برنامه ریزی و اجرای نیازهای استاندارد

– گزارش پیشرفت به مدیریت و کارکنان شرکت

– ارتباط با سایر دست اندرکاران ایزو

۳-۴- نقش سر ممیز

– برنامه ریزی،اجرا و نگهداری سیستم ممیزی

-اطمینان از وجود برنامه برای تمام نیازهای استاندارد

– توسعه یک سیاست مدیریت که فرایند ایزو را سادهسازی کند

– هماهنگی نیروی انسانی منابع مالی و تجهیزات برای ممیزی سیستم

– تشکیل تیم ممیزی در صورت نیاز انتخاب افراد مناسب

– هماهنگی آموزشهای مورد نیاز

– ایجاد روش دسترسی سریع و منطقی به مستندات

– گزارش در مورد مؤثر بودن سیستم تضمین کیفیت

– همکاری با کارکنان در ارتباط با اقدام اصلاحی

۳-۵- نقش ممیزی داخلی

– به روز بودن از نظر دانش و توان حرفه ای برای راهنمایی در شناسائی تعریف و حل مسائل مختلف کیفیت در رابطه با سازمان برنامه ریزی و کنترل فعالیتها

– کمک به سازمان به عنوان ناظر اجرای فعالیتهای کیفی در چارچوب یک نظام تعریف شده کیفیت

– کمک به حل مشکلات کیفی

۳-۶- نقش هماهنگ کننده مستند سازی

– همکاری با مدیریت سازمان برای اجرای بندهای ایزو

– اطمینان خاطر از اینکه تمام سیاستهای سازمان به روز می باشد

– نگهداری سیاستهای بخش ها و فایل های رویه ها به صورت مدون

– کمک به ممیزی داخلی و خارجی

کارگروهی در پیاده سازی و اجرای ISO 9000 از اهمیت خاصی برخوردار است. تهیه یک ماتریس وظائف میتواند مسئولیتها اختیارات و روابط کارکنان و کسانی که در برنامه ریزی اجراء و پیاده سازی ISO 9000 مشارکت می کنند روشن سازد.

این ماتریس در دو بعد تهیه می شود که یک بعد آن بند

های ایزو و بعد دیگر آن نام بخش های مختلف شرکت می باشد. در هر چهار خانه جدول (مقابل سطر و زیر ستون ۹) بر اساس نوع وظیفه ای که در ارتباط با آن بند ایزو به بخش مربوطه واگذار شده است علامت گذاشته می شود. این علامات می تواند حرف “م” برای مسئولیت “ک” برای کنترل “ا” برای اطلاعات “پ” برای پشتیبانی باشد.

تعریف های عمومی بر اساس استاندارد ISO 8402

کیفیت(Quality):

کلیه ویژگیها و مشخصات هرجوهره(۲-۱-۳)(entity) که توانایی آن را در ارضاء و یا تامین نیازهای بیان شده و تلویحی تشکیل می دهد.

جوهره(entity):

قلم یا فقره(item) را جوهره گویند. جوهره نه تنها فرآورده ها بلکه موارد دیگری مثل فعالیت، فرآیند، سازمان،شخص،ایده و… را شامل می شود.

فرآیند(Process):

مجموعه ای از منابع و فعالیت های مرتبط که ورودی ها را به خروجی تبدیل می کند. بعلاوه منابع نیروی انسانی،تجهیزات،وسایل،تکنولوژی و روشهای انجام کار را شامل می گردد.

رویه(Procedure):

عبارتست از راهی مشخص برای انجام یک فعالیت.

فرآورده(Product):

نتیجه فعالیت ها یا فرآیندها را فرآورده گویند. فرآورده می تواند خدمات،سخت افزار،مواد فرآیند شده و نرم افزار و یا ترکیبی از آنها باشد. فرآورده ممکن است ملموس(مثل مجموعه ها و مواد) یا غیر ملموس(مثل اطلاعات) یا ترکیبی از آنها باشد. همچنین فرآورده ها ممکن است خواسته و عمدی (مثلا تهیه شده برای پیشنهاد و رایه به مشتری) و غیر عمدی( مثل آلودگی و اثرات ناخواسته) باشد.

خدمت(Service) :

نتیجه پیامد فعالیتهای که بین تامین کننده و مشتری و از طریق فعالیتهای داخلی و تامین کننده و با هدف ارضای نیازهای مشتری انجام می گیرد. باید در نظر داشت که تبادل بین تامین کننده و مشتری ممکن است توسط کارکنان یا تجهیزات انجام گیرد. فعالیت مشتری در این تبادل ممکن است اساسا در مقابل ارایه خدمت باشد. ارایه و کا

ربرد فرآورده ملموس نیز می تواند بخشی از ارایه خدمت باشد و نهایتا اینکه خدمت ممکن با ساخت و تهیه فرآورده ملموس همراه باشد.

ارایه خدمت(service delivery) :

آن دسته از فعالیتهای تامین کننده که برای فراهم آوردن خدمت ضروری است را ارایه خدمت گویند.

سازمان (Organization) :

تجارتخانه یا بخشی از آن خواه ثبت شده یا ثبت نش

ده،عمومی یا خصوصی که ماموریت،عملکرد و نظام اداری خود را داراست.

ساختار سازمانی (Organizational Structure) :

مجموعه مسئولیتها،اختیارات و روابط تعیین شده در سازمان،که از طریق آن وظایف و فعالیتهای خود را انجام می دهد.

مشتری(Custorner) :

دریافت کننده فرآورده ای که توسط تامین کننده فراهم شده است را مشتری گویند. در شرایط قرار دادی،می توان مشتری را خریدار نیز نامید. واژه مشتری،مشتری نهایی،مصرف کننده،تاجر یا خریدار را شامل می گردد. بعلاوه مشتری می تواند داخلی (کارکنان سازمان) یا بیرونی باشد.

تامین کننده (Supplier) :

سازمانی است که فرآورده ای را برای مشتری تهیه می کند. در شرایط قرار دادی تامین کننده را می توان پیمانکار(Contractor) نیز نامید. تامین کننده برای نمونه می تواند تولید کننده،پخش کننده،وارد کننده،مونتاژ کننده و یا سازمان خدماتی باشد. بعلاوه تامین کننده می تواند داخل یا خارج از سازمان باشد.

تعریف واژه های مربوط به کیفیت بر اساس استانداردISO 8402

الزامات کیفیت(Requirement for Quality):

الزامات یا تبدیل آنها به مجموعه ای از الزامات کمی و کیفی که هر جوهره ای باید دارا باشد تا بتوان آن را تایید کرده و یا پذیرفت. الزامات کیفیت باید ضرور تا نیازهای بیان شده و اشاره شده مشتری را بنحوی کامل منعکس نمایند.

واژه نیازهای(Requirement) قرار دادی نیازهای مبتنی بر بازار و همچنین نیازهای داخلی سازمان را نیز در برمی گیرد. الزام ممکن است در مراحل مختلف برنامه ریزی توسعه یافته و جزئیات آن مشخص شده و یا به روز گردد. الزامات بیان شده کمی برای مشخصه ها 

می توانند مقادیر عددی ارزش های نسبی حدود انح

رافات و تلرانسها را شامل شوند بعلاوه الزامات کیفیت ممکن در ابتدا بر حسب عبارات عملکردی بیان شده و مدون گردد.

تطابق(Conformity):

برآورده شدن خواسته هایی مشخص را تطابق گویند.

بازرسی(Inspection):

فعالیتهایی چون اندازه گیری،بررسی،سنجش،آزمایش

یک یا چند خصوصیت یک جوهره و مقایسه نتایج خواسته هایی مشخص و تعیین اینکه هر یک از خصوصیات با مشخصات معین تطابق دارد یا خیر.

خود بازرسی(Self-inspection):

بازرسی کارهای انجام شده توسط انجام دهنده کار بر طبق مقررات مشخص نتایج خود بازرسی ممکن است برای کنترل فرآیند بکار گرفته شود.

تشخیص(رسیدگی)(Verification):

تایید برآورده شدن خواسته های مشخص با انجام آزمایش بررسی و فراهم آوردن ادله معتبر. در طراحی و توسعه،تشخیص(رسیدگی) درباره فرایند آزمایش نتایج یک فعالیت مشخص برای تطابق با خواسته های معین برای آن فعالیت میباشد. وازه تشخیص داده شده برای تعیین حالت آنچه که مورد تشخیص(رسیدگی) قرار گرفته است بکار میرود.

ادله معتبر(Qbjective evidence):اطلاعاتی که بتوان درستی و صحت آنرا بر اساس واقعات بدست آمده از طریق مشاهده، اندازه گیری، آزمون و یا دیگر وسایل ثابت نمود.

تعریف واژه های مربوط به نظام کیفیت بر اساس استانداردISO 8402

خط مشی کیفیت(Quality policy):

تمایلات و ستمگیریهای کلی یک سازمان نسبت به کیفیت که توسط مدیریت عالی آن بطور رسمی بیان می گردد. خط مشی شرکت یکی از عناصر سیاست کلی شرکت است که توسط مدیریت عالی تعیین می گردد.

مدیریت کیفیت(Quality Management):

تمامی فعالیتهای مدیریتی که خط مشی کیفیت،اهداف و مسئولیتهای را تعیین نموده و آنها را تعیین نموده وآنها را با وسایلی چون برنامه ریزی کیفیت،کنترل کیفیت، تضمین کیفیت و بهسازی کیفیت و در درون نظام کیفیت به اجرا در می آورد. 

مدیریت کیفیت از مسئولیتهای مدیریت در تمامی سطوح می باشد اما باید توسط مدیریت عالی هدایت گردد. اجرای مدیریت کیفیت تمامی اعضای سازمان را درگیر می سازد.

در مدیریت کیفیت جنبه های اقتصادی نیز مورد توجه قرار می گیرد.

برنامه ریزی کیفیت(Quality Planning):

فعالیتهایی که برای پایه گذاری اهداف و خواسته های کیفیتی و بکارگرفتن اجزاء نظام کیفیت تدوین می گردد. برنامه ریزی کیفیت این موارد را در بر می گیرد:

الف)برنامه ریزی فراورده شامل شناسایی،طبقه بندی و

سنجش خصوصیات کیفیتی و همچنین سنجش اهداف،خواسته های کیفیت و الزامات آن.

ب)برنامه ریزی مدیریتی و عملیاتی شامل آماده بکار نمودن نظام کیفیت شامل سازماندهی و زمانبندی.

ج)آماده نمودن برنامه های کیفیتی و فراهم ساختن بهبودهای کیفی .

کنترل کیفیت(Quality Control):

فنون عملیاتی و فعالیتهایی که برای برآوردن خواسته های کیفیتی به کار گرفته می شوند.

کنترل کیفیت عبارتست از:

به کار بردن فنون عملیاتی و فعالیتهایی بمنظور تحت نظر گرفتن فرایند و همچنین حذف علل عملکرد نامطلوب در تمام مراحل حلقه کیفیت برای دست یافتن به نتایج مؤثر اقتصادی .

بعضی از اقدامات کنترل کیفیت و تضمین کیفیت به هم وابسته می باشند.

تضمین کیفیت(Quality Assurance):

تمامی فعالیتهای برنامه ریزی شده ای که در نظام کیفیت پیاده شده و به میزان لازم قابل نمایش باشد از اینکه یک جوهره خواسته های کیفیتی را برآورده می سازد،تضمین کیفیت را تامین می نماید.

تضمین کیفیت با دو منظور درونی و بیرونی وجود دارد:

الف) تضمین کیفیت درونی در درون سازمان به مدیریت اعتماد می دهد.

ب) تضمین کیفیت بیرونی،در موارد قراردادی و غیرازآن به مشتری اعتماد می دهد.

۲- بعضی از اقدامات تضمین کیفیت و کنترل کیفیت به هم وابسه می باشند.

۳- تضمین کیفیت اعتماد را فراهم نمی آورد مگر اینکه الزامات کیفیتی به خوبی بتوانند نیازهای مصرف کننده را فراهم سازند.

۶-۳-۳- نظام کیفیت(Quality Sysstem):

ساختار سازمانی،مسئولیتها،دستورالعملها،فرایندها و منابع مورد نیاز برای اجرای مدیریت کیفیت را نظام کیفیت می گویند.

۱-نظام کیفیت فقط در حدی باید گسترده و شد که جوابگوی اهداف کیفیتی مورد نیاز باشد.

۲- نظام کیفیت یک سازمان در وحله نخست به منظور تامین نیازهای مدیریتی آن سازمان طراحی می گردد. این وسیع تر از خواسته های یک مشتری خاص است که فقط بخشی از نظام کیفیت را مورد بازرسی قرار می دهد.

۳- برای مقاصد قرار دادی یا ارزیابی های اجباری کیفی ممکن است لازم باشد که اجرای اجزای معینی از نظام کیفیت مورد اثبات واقع گردد.

بهسازی کیفیت(Quality Improvement):

اقداماتی که در سازمان برای افزایش اثر بخشی و راندمان فعالیتها و فرایندها به منظور افزودن منافع سازمان و مشتریان انجام می گردد.

نظام نامه کیفیت(Quality Manual):

مدرکی که خط مشی کیفیت را بیان نموده و نظام کیفیت یک سازمان را توضیح می دهد.

نظام نامه کیفیت می تواند به تمام یا فقط بخشی از فعالیتهخای یک سازمان مربوط باشد. عنوان و دامنه یک نظام نامه انعکاسی از زمینه های کاری آن است.

نظام نامه کیفیت معمولاً حداقل حاوی موارد زیر و یا به آنها اشاره دارد:

الف- خط مشی کیفیت

ب- مسئولیتها،اختیارات،ارتباطات کاری کارکنانی که در اداره،اجرا و بازرسی کارهای مؤثر در کیفیت نقش دارند.

د-روش بازبینی به روز کردن و کنترل نظام نامه 

۳- محتوا و شکل نظام نامه متناسب با نیزهای سازمان میتواند تغییر نماید. نظام نامه ممکن است از بیش از یک مدرک تشکیل شده باشد.

هنگامی که نظام نامه کیفیت به بیان نیازهای تعیین مرغوبیت اشاره نماید اغلب آنرا نظام نامه تضمین کیفیت نیز می گویند.

فصل سوم: برنامه کیفیت(Quality Plan)و بندهای استاندارد ایزو ۹۰۰۰ ایران

برنامه کیفیت(Quality Plan):

مدرکی که در آن روشهای کیفیتی خاص منابع و مراحل فعالیتهای مربوط به یک فراورده،

پروژه و یا قرداد معین شده است. برنامه کیفیت معمولاً به بخش هایی از نظام نامه کیفیت اشاره دارد. در صفحات قبل اصطلاحاتی که بطور کلی در مباحث کیفیت بکار می روند را توضیح دادم. در صفحات بعد بندهای ۱۰/۴، ۱۱/۴، ۱۲/۴ و ۱۳/۴ را طبق استاندارد ایران-ایزو۹۰۰۰ که توسط مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران(دیماه ۱۳۷۴)تهیه شده است را آورده ام و سپس مستندات سازمان کیفیت شرکت کارخانجات آزمایش (روشهای اجرایی و دستورالعملها) را بر طبق بندهای ذکر شده در بالا تدوین نموده ام.

۴-۱۰- بازرسی و آزمایش

۴-۱۰-۱- کلیات

عرضه کننده باید روشهای اجرایی مدونی برای فعالیت های بازرسی و آزمایش به منظور تصدیق آنکه نیازمندی های مشخص شده برای محصول برآورده شده اند،ایجاد نموده و برقرار نگهدارد. بازرسی و ازمایش مورد نیاز و سوابقی که می بایست نگهداری شود،باید بطور مشروح در طرح کیفیت و یا روشهای اجرایی مدون درج گردند.

۴-۱۰-۲- بازرسی و آزمایش اقلام دریافتی

۴-۱۰-۲-۱- عرضه کننده باید اطمینان یابد که محصول وارده(مگر در شرایطی که در بند

۴-۱۰-۲-۳ شرح داده شده است) تا هنگامی که مورد بازرسی قرار نگرفته و یا به گونه ای دیگر از لحاظ انطباق با نیازمندیهای مشخص شده تصدیق نگردیده است مورد استفاده یا تحت فراوری قرار نمی گیرد.

تصدیق در مورد انطباق با نیازمندیهای مشخص شده با

ید بر طبق طرح کیفیت و یا روشهای اجرایی مدون انجام گیرد.

۴-۱۰-۲-۲- در تعیین میزان و ماهیت بازرسی اقلام دریافتی باید به میزان کنترلهای اعمال شده در محلیمانکار فرعی و شواهد پبت شده ای که مورد انطبا

ق ارائه میشود توجه داشت.

۴-۱۰-۲-۳- در موردی که محصول وارده قبل از تصدیق براغی تولید اضطراری ترخیص شود این محصول باید به طور بارزی مشخص و پبت شود تا در صورت عدم انطباق با نیازمندیهای مشخص شده فراخوانی و جایگزینی فوری آن امکانپذیر باشد.

۴-۱۰-۳- بازرسی و آزمایش در حین فرایند

عرضه کننده باید:

الف- محصول را بر طبق آنجه در طرح کیفیت و یا روشهای اجرایی مدون مقرر شده است بازرسی و آزمایش نماید.

ب- محصول را تا هنگام تکمیل بازرسی و آزمایشهای مورد نیاز یا تا دریافت گزارشهای ضروری و تصدیق آنها متوقف نگهدارد مگر هنگامی که محصول بر اساس روشهای اجرایی فراخوان اضطراری(به بند ۱۰-۴-۲-۳ رجوع شود) ترخیص گردد.

ترخیص محصول بر اساس روشهای اجرایی فراخوان اضطراری نباید مانع انجام فعالیتهای مذکور در بند ۴-۱۰-۳- الف باشد.

۴-۱۰-۴ بازرسی و آزمایش نهایی

عرضه کننده باید تمامی بازرسیها و آزمایشهای نهایی را بر طبق طرح کیفیت و یا روشهای اجرایی مدون به انجام برساند تا شواخد انطباق محصول تمام شده با نیازمندیهای مشخص شده تکمیل گردد. در طرح کیفیت و یا روشهای اجرایی مدون شده برای بازرسی و آزمایش نهایی باید مقرر گردد که تمامی بازرسیها و آزمونهای مشخص شده و از جمله آنهایی که برای هنگام دریافت محصول یا حین فایند تعیین شده اند اجرا گردند و نتایج آنها نیازمندیهای مشخص شده را برآورده نمایند.

هیچ محصولی نباید خارج شود مگر هنگامی که تمامی فعالیتهای مشخص شده در طرح کیفیت و یا در روشهای اجرایی مدون در مورد آن به نحو رضایت بخشی انجام گرفته و تکمیل شده باشد و داده ها و مدارک مربوطه نیز موجود بوده و تایید هم شده باشد.

۴-۱۰-۵- سوابق بازرسی و آزمون 

عرضه کننده باید سوابقی که حاوی شواهدی دال بر آنکه محصول مورد بازرسی و آزمایش قرار گرفته است ایجاد نموده و برقرار نگهدارد. این سوابق باید به روشنی نشان دهند که محصول در بازرسیها و آزمونها طبق معیارهای پذیرش تعیین شده قبول یا رد شده اند. هرگاه محصول در هر نوع بازرسی یا آزمون رد شود روشهای اجرایی برای کنترل محصول نا منطبق باید گرفته شود.(به بند ۴-۱۳ رجوع شود).

این سوابق باید بازرس مجاز و مسئول برای ترخیص محصول را مشخص کند.

۴-۱۱- کنترل تجهیزات بازرسی،اندازه گیری و آزمون

۴-۱۱-۱- کلیات

عرضه کننده باید روشهای اجرایی مدونی برای کنترل و

کالیبره کردن برسنجیدن و نگهداری تجهیزات بازرسی،اندازه گیری و آزمون(و از جمله نرم افزارهای آزمون) که توسط عرضه کننده برای اثبات انطباق محصول با نیازمندیهای با نیازمندیهای مشخص شده بکار می رود ایجاد نموده و برقرار نگهدارد. تجهیزات بازرسی،اندازه گیری و آزمون باید با گونه ای به کار گرفته شود که اطمینان حاصل شود که خطاهای احتمالی اندازه گیری معلوم بوده و با قابلیت اندازه گیری مقرر شده سازگارند.

در مواردی که نرم افزارهای آزمون یا مرجع های تطبیقی از قبیل سخت افزارهای آزمون به عنوان وسیله مناسبی برای بازرسی مورد استفاده قرار می گیرند. آنها را باید به منظور اثبات اینکه قادرندقابل پذیرش بودن محصول را قبل از ترخیص تصدیق کنند به منظور بکارگیری در تولید نصب یا ارائه خدمات مورد بررسی قرار داد و همچنین باید در فواصل زمانی از پیش تعیین شده نیز آنها را مورد بررسی های مجدد قرار داد. عرضه کننده باید گستردگی و دفعات این گونه بررسی ها را تعیین نموده و سوابق مربوطه را به عنوان شواهدی دال بر انجام کنترل نگهداری کند . هرگاه در دسترس بودن داده های فنی مربوط به تجهیزات بازرسی،اندازه گیری و آزمون نیازمندی مشخص شده ای باشد،این نوع داده ها باید در صورت درخواست مشتری یا نماینده وی به منظور تصدیق اینکه تجهیزات بازرسی،اندازه گیری و آزمون از نظر کارکرد دارای کفایت هستند،در دسترس قرار داده شوند.

۴-۱۱-۲- روشهای اجرایی کنترل

عرضه کننده باید : الف- اندازه گیریهایی که می باید انجام گیرد و میزان صحت مورد نیاز آنها را تعیین نماید و همچنین تجهیزات مناسب برای بازرسی،اندازه گیری و آزمون را بگونه ای برگزیند که قابلیت برای میزان صحت و میزان دقت لازم را داشته باشد.

ب- تمامی تجهیزات بازرسی،اندازه گیری و آزمون را که می تواند بر کیفیت محصول تاثیر بگذارد را مشخص نماید و آنها را در فواصل زمانی از پیش تعیین شده و یا قبل از مقایسه با تجهیزات تایید شده ای که دارای رابطه معلوم و معتبر با بر سنج های پذیرفته شده بین المللی و ملی باشند کالیبره و تنظیم نماید. هرگاه چنین برسنجهایی موجود نباشند مبنای مورد استفاده برای کالیبره کردن باید بصورت مکتوب ذکر شود.

ج- فرایند بکار گرفته شده برای کالیبره کردن تجهیزات بازرسی،اندازه گیری و آزمون و از جمله جزئیات مربوط به نوع تجهیزات،معرف انحصاری،مکان،دفعات بررسی و معیارهای پذیرش را تعیین کند و هرگاه نتایج رضایت بخش نباشد اقدامی را که بایستی انجام گیرد نیز مشخص نماید.

د-تجهیزات بازرسی،اندازه گیری و آزمون را با یک نشانگر مناسب یا با سوابق شناسایی کننده تایید شده ای مشخص نماید تا وضعیت کالیبره کردن را نشان دهد.

ه- سوابق کالیبره کردن تجهیزات بازرسی،اندازه گیری و آزمایش از وضعیت کالیبره بودن خارج شده اند اعتبار قبلی بازرسی ها و آزمون ها رغا ارزیابی و مدون نماید.

ز- اطمینان حاصل کند که شرایط محیطی برای کالیبره کردن ها بازرسی ها،اندازه گیریها، آزمونهایی که اکنون صورت می گیرد مناسب است.

ح-وسائل بازرسی،اندازه گیری و آزمون و از جمله هم سخت افزار آزمون و هم نرم افزار آزمون را از دستکاریهایی که ممکن است تنظیم کالیبره بودن را بی اعتبار سازد محافظت نماید.

یارآوری ۱۸- از نظام تایید اندازه شناسی برای تجهیزات اندازه گیری که در استاندارد شماره ۱۰۰۱۲ سازمان بین المللی استاندارد(ایزو)درج شده است میتوان به عنوان راهنما استفاده کرد.

۴-۱۲- وضعیت بازرسی و آزمون

وضعیت محصول از نظر بازرسی و آزمون باید به طیق مناسب مشخص شود به طوری که انطباق یا عدم انطباق محصول را با توجه به بازرسی ها و آزمونهای انجام گرفته نشان دهد. مشخص بودن وضعیت بازرسی یا آزمون در مورد محصول همان گونه که در طرح کیفیت و یا روشهای اجرایی مدون تعیین گردیده است باید در سرتاسر مراحل تولید،نصب و ارائه خدمات حفظ گردد تا اطمینان حاصل شود که فقط محصول پذیرفته شده در بازرسی ها و آزمونهای مقرر(یا ترخیص شده در شرایط ارفاقی مجاز(به بند ۴-۱۳-۲ مراجعه شود) ارسال،استفاده یا نصب می گردد

۴-۱۳- کنترل محصول نامنطبق

۴-۱۳-۱- کلیات

عرضه کننده باید روشهای اجرایی مدونی را ایجاد نموده و برقرار نگهدارد تا اطمینان یابد که از استفاده یا نصب ناخواسته محصولی که با نیازمندیهای مشخص شده منطبق نیست،جلوگیری بعمل می آید. این کنترل باید در برگیرنده شناسایی،مستند سازی،ارزیابی،جداسازی (در صورت امکان)،تعیین تکلیف برای محصول نامنطبق و اعلام به بخشهای زیر بط باشد.

۴-۱۳-۲- باز نگری و تعیین تکلیف در مورد محصول نامنطبق

مسئولیت بازنگری و اختیار برای تعیین تکلیف در مورد محصول نام

نطبق باید تعیین گردد. محصول نامنطبق باید بر طبق روشهای اجرایی مدون مورد بازنگری قرار گیرد.

چنین محصولی ممکن است:

الف- بازکاری شود تا نیازمندیهای مشخص شده را برآورده نماید.

ب- با تعمیر یا بدون تعمیر با اجازه ارفاقی پذیرفته شود.

ج- برای کاربردهای دیگر،درجه بندی مجدد گردد.

د- مردور یا اسقاط گردد.

هرگاه در قرارداد خواسته شده باشد باید نوع استفاده یا تعمیر پیشنهادی برای محصولی (به بند ۴-۱۳-۲- ب رجوع شود) که با نیازمندیهای مشخص شده انطباق ندارد. برای کسب اجازه ارفاقی،به مشتری یا نماینده وی گزارش شود. چگونگی عدم انطباق که پذیرفته شده است و نیز چگونگی تعمیرات باید ثبت شود تا وضعیت واقعی را نشان دهد(به بند ۴-۱۶ رجوع شود)

محصول بازکاری شده یا تعمیر شده باید بر طبق طرح کیفیت و یا روشهای اجرایی مدون مورد بازرسی مجدد قرار گیرد.

فصل چهارم: مستند سازی

توضیحاتی در مورد مستند سازی

متاسفانه شاهد هستیم که برخی از شرکتهای ایرانی( که تعداد آن هم کم نیست ) در مرحله مستند سازی خود،اقدام به ثبت و ضبط فعالیتهای نموده اند که اصلا مورد توجه استانداردهای ایرن –ایزو۹۰۰۰ نیست. گروهی از شرکتها آنقدر پیش رفته اند که حتی نحوه تلفن کردن و تماس برقرار نمودن مدیر عامل تا صدور برگ ملاقات برای مراجعین را نوشته اند. ISO 9000 به عنوان استاندارد تضمین کیفیت و حلقه واسط بین کنترل کیفیت و مدیریت کیفیت جامع،روش اجرایی قسمتهای اداری و مالی را نخواسته است.

همانطور که می دانید،مدلهای سه گانه استاندارد ایران ایزو ۹۰۰۰ ( دیماه ۱۳۷۴)،یعنی ایران – ایزو ۹۰۰۱ ،ایزو۹۰۰۲ و ایران –ایزو ۹۰۰۳ به ترتیب ۲۰،۱۹ و ۱۶ عنصر را شمل می شوند. در زیر این عناصر را ملاحظه می نمایید:

عناصر تشکیل دهنده استاندارد ایزو۹۰۰۰

ردیف نام عنصر شماره بند۹۰۰۱ ۹۰۰۲ ۹۰۰۳ 

۱ مسئولیت مدیریت ۱-۴ ۱-۴ ۱-۴

۲ سیستم کیفیت ۲-۴ ۲-۴ ۲-۴

۳ بازنگری قرارداد ۳-۴ ۳-۴ ۳-۴

۴ کنترل طراحی ۴-۴ ندارد ندارد

۵ کنترل اسناد و داده ها ۵-۴ ۵-۴ ۵-۴

۶ تدارکات(خرید) ۶-۴ ۶-۴ ندارد

۷ کنترل کالای تامین شده ۷-۴ ۷-۴ ۷-۴

توسط مشتری 

۸ شناسایی و ردیابی محصول ۸-۴ ۸-۴ ۸-۴

۹ کنترل فرایند ۹-۴ ۹-۴ ندارد

۱۰ بازرسی و آزمون ۱۰-۴ ۱۰-۴ ۱۰-۴

۱۱ کنترل تجهیزات بازرسی، ۱۱-۴ ۱۱-۴ ۱۱-۴

اندازه گیری و آزمون 

۱۲ وضعیت بازرسی و آزمون ۱۲-۴ ۱۲-۴ ۱۲-۴

۱۳ کنترل محصولات نامنطبق ۱۳-۴ ۱۳-۴ ۱۳-۴

۱۴ اقدامات اصلاحی و پیشگیری ۱۴-۴ ۱۴-۴ ۱۴-۴

۱۵ جابجایی،انبارش،بسته بندی، ۱۵-۴ ۱۵-۴ ۱۵-۴

محافظت و تحویل 

۱۶ کنترل سوابق کیفیت ۱۶-۴ ۱۶-۴ ۱۶-۴

۱۷ ممیزی داخلی کیفیت ۱۷-۴ ۱۷-۴ ۱۷-۴

۱۹ خدمات پس از فروش ۱۹-۴ ۱۹-۴ ندارد

۲۰ روشهای آماری ۲۰-۴ ۲۰-۴ ۲۰-۴

مستنداتی که در مدلهای سه گانه ISO 9000 به آنها اشاره شده است

خط مشی کیفیت Quality Policy 2- نظام نامه کیفیتQuality Manual 3- طرحریزی کیفیتQualityPlanning 4- روشهای اجرایی Procedures 5-

مراحل مستند سازی روشهای اجرایی

کمیته(راهبری) ISO 9000 را تشکیل دهید.

آیین نامه کاری کمیته را تدوین کنید.

مدلی را که می خواهید برای آن گواهینامه بگیرید(یعنی ایران-ایزو۳ یا ۲ یا ۹۰۰۱) را انتخاب و آخرین نسخه آنرا تهیه کنید. اطمینان حاصل کنید که نسخه ای که در اختیار دارید آخرین نسخه ای از این استاندارد است که منتشر شده است.

نظام نامه مستند سازی را تدوین کنید. این نظام نامه باید حداقل شامل موضوعات یا روش های اجرایی زیر باشند:

۴-۱- روش اجرایی/ موضوع تهیه پیش نویس مستندات.

۴-۲- روش اجرایی/ موضوع تدوین مستندات.

۴-۳- روش اجرایی/ موضوع شماره گذاری مستندات.

۴-۴- روش اجرایی/ موضوع بازنگری، اصلاح و تجدید چاپ مستندات. 

۵- آغاز فعالیتهای مستند سازی را بصورت رسمی اعلام کنید. برای اینکار:

۵-۱- یک برنامه زمانی برای مستند سازی تهیه کنید.

۵-۲- گروههای کاری یا فرعی را تشکیل بدهید و برنامه زمانی فوق را به آنها ابلاغ کنید.

۵-۳- عناصر مدل استاندارد ایران- ایزو۹۰۰۰ انتخابی خود را بین گروه ها تقسیم کنید.

۵-۴- نظام نامه مسند سازی را در اختیار مدیران این واحدها قرار دهید.

۵-۵- اعضای گروههای فرعی را در مورد روش مستند سازی و محتویات نظام نامه مستند سازی آموزش بدهید.

۶- پیش نویس فلوچارت وضع موجود را براساس تقسیمات بند۵-

۴ تهیه نمایید. توجه داشته باشید در این مرحله هدف،فقط مستند سازی وضع موجود است. از اینرو به حالت ایده آلی (آنچه که باید باشد) کاری نداشته باشید.

۷- پیش نویس فلوچارتهای تهیه شده در بند ۶ را در جلسات گروهبا وضع موجود و شرایط حاکم بر آنها باشد.

۸- با نظر و همکاری مشاور،وضع موجود را با آنچه که استاندارد ایران-ایزو ۹۰۰۰ خواسته مقایسه کنید. مغایرتها و عدم تطابق ها را روی فلوچارتهای تصویب شده در بند ۷ وارد وآنرا

بعنوان فلوچارت وضع ایده آلی (آنچه که باید باشد) تصویب و نهایی کنید.

۹- براساس روش اجرایی بند ۴-۲ برای فلوچارتهای بند۸ روش اجرایی بنویسید و آنرا به تصویب مدیر عامل/ نماینده مدیریت برسانید.

۱۰- روش اجرایی تهیه شده در بند ۸ را جهت اجرا،همراه دستورالعمل اجرایی و جدول زمانی مربوطه به واحدهای زیربط ابلاغ کنید. توجه داشته باشید که در این مرحله طبق خواست بند ۴-۵-۲،استاندارد ایران-ایزو ۹۰۰۱ (ص ۴ چاپ دیماه ۱۳۷۴) باید فهرست اصلی (Master ) لیست یا یک روش اجرایی معادل آن،برای کنترل مستنداتی که وضعیت جاری تجدید نظر (Revision) آنها را مشخص میکند،تهیه نمایید تا از این طریق از بکارگیری مستندات نامعتبر و یا منسوخ احتراز شود.

۱۱- آنقدر روی وضع موجود و مندرجات روش های اجرایی ابلاغ شده،ممیزی کنید تا اولا اطمینان حاصل کنید که بین آنها مغایرتی وجود ندارد و ثانیا روشهای اجرایی مستند شده ( وسایر مستندات) الزامات استاندارد ایران-ایزو ۹۰۰۰ را تامین کنید. 

۱۲- اگر به این نتیجه رسیدید که مستندات تهیه شده با وضع موجود مطابقت دارند،احتمالا وارد مرحله پیش ممیزی (Pre-audit) یا ممیزی نهایی (Final-audit) شوید.

مستند سازی و ثبت روشهای اجرایی (Procedures) خود یک مبحث جداگانه و دارای نحوه ای معین می باشد.

نکته: نحوه مستند سازی و ثبت روشهای اجرایی(Procedures) که بعد از خط مشی کیفیت (Quality Policy) و نظام نامه کیفیت (Quality Manual) لز جمله الزامات اصلی و مشخص مستند سازی در استانداردهای ISO 9000 است که اکثر قریب به اتفاق شرکتها فاقد این روشهای اجرایی هستند.

بر اساس بررسیهای بعمل آمده هزینه های اجرای استاندارد ه

ای ایران- ایزو ۹۰۰۰ را می توان بصورت زیر پیش بینی کرد:

برآورد هزینه های اجرایی ISO 9000

1- هزینه های ممیزی نهایی (Final audit) 15%

2- هزینه های پیش ممیزی(Pre audit) 5%

3- ساعات صرف شده در سطوح مدیریت ۳۰%

۴- کارهای اداری و دفتری ۲۵%

۵- کالیبراسیون،لصلاح و بهبود تجهیزات

نظامهای کامپیوتری و اصلاح نظامهای عمومی شرکت ۱۰%

۶- نیروی انسانی غیر مدیریتی،ساعات آموزش،

جلسات و کارهای مقدماتی ۱۵%

همانطور که در ارقام فوق مشاخده می شود حدود ۸۰% هزینه های اجرایی استانداردهای ایران- ایزو ۹۰۰۰ داخلی بوده و به خود شرکت ارتباط دارد. اینرو می توان گفت که با فرض ثبات هزینه های ممیزی (شامل ممیزی نهایی و پیش ممیزی) در یک فاصله زمانی نسبتا کوتاه و مشخص شرکتهای ایرانی باید تلاش خود را صرف کاهش مابقی هزینه ها یعنی ۸۰% بقیه نمایند

فصل پنجم: پیاده سازی بند های مطروحه در کارخانه آزمایش

معرفی شرکت کارخانه های صنعتی آزمایش

(کارخانه آزمایش)

شرکت کارخانه های صنعتی آزمایش در ۱۶ اسفند ۱۳۳۷ تأسیس و با شماره ۶۵۳۳ در اداره ثبت شرکتهای تهران به ثبت رسید. موضوع فعالیت این شرکت به تولید انواع لوازم خانگی از قبیل یخچال،یخچال فریزی،کولر،آبگرمکن،بخاری نفتی و گازی و جاروبرقی می باشد. این شرکت در سال ۱۳۵۴ از شرکت سهامی خاص به شرکت سهامی عام تغییر یافت. سرمایه اولیه شرکت ۳۰ میلیون ریال بود که در سال ۱۳۵۷ به یک میلیارد و ششصد میلیو ریال و در سال ۱۳۷۸ تا مبلغ ۴۹۹۲۰ میلیون ریال افزایش یافت.

محل تأسیس کارخانه تهران ابتدا در خیابان تهران نو واقع بوده و محصولات شرکت به تولید صندلی اتومبیل و ممیز و صندلی و مبل محدود می شد که پس از مدتی تولید آبگرمکن نیز در دستور کار قرار گرفت متعاقبا محل استقرار به کیلومتر ۱۲ جاده دماوند انتقال پیدا کرد و دامنه محصولات به تولید یخچال،اجاق گاز،کولر آبی و تلویزیون گسترش یافت.

در حال حاضر شرکت کارخانه های صنعتی آزمایش تهران در زمی

نی به مساحت ۱۴۴۰۰۰ متر مربع و تعداد پرسنل ۷۶۱ نفر به تولید محصولات شامل جدول زیر می پردازد:

ردیف دستگاه محصول ظرفیت سالانه

۱ جاروبرقی شامل مدلهای:AV-2800,AV-982 68000

2 کولر آبی شامل مدلهای:(فیشباخ ۶۰۰۰)،۶۵۰۰،۴۵۰۰،۳۵۰۰ 

۴ آبگرمکن نفتی مدل ۶۰۸ ۲۷۰۰۰

۵ بخاری نفتی مدل ۵۲۷ ۵۱۰۰۰

۶ بخاری گازی مدل۱۲۰۰۰ ۱۱۹۰۰۰

همچنین تولیدات متفرقه شامل:یخچال جذبی(بدنه چوبی) مدلهای ۱۱۰۴-G ،۱۱۰۵-G و یخچال جذبی گاو صندوق دار مدل ۱۱۰۶-G و شومینه گازی فلامینگو مدل ۵۵۵ شومینه گازی همه مدل ۵۵۶ و شومینه پرزیدنت مدل ۵۷۰…

واحد دوم این شرکت از اوائل سال ۱۳۵۵ در زمینی به مساحت ۳۰ هکتار و در ۵ کیلومتری مرودشت(۵۰ کیلومتری شیراز) پی ریزی و عملیات ساختمانی آن آغاز گردید، در سال ۱۳۵۷ پس از راه اندازی تعدادی از ماشین آلات خط مونتاژ یخچال شروع بکار نموده،طرح اصلی این کارخانه جهت تولید انواع یخچال و فریزر با ظرفیت اسمی ۱۰۰۰ دستگاه- ماشین لباسشویی ۳۰۰ دستگاه انواع الکتروموتور با ظرفیت اسمی۲۴۰۰ عدد روزانه پایه ریزی کرده که خط تولید یخچال آن قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نصب و راه اندازی شد، پس از پیروزی انقلاب اسلامی خط تولید الکتروموتور سازی و خط ماشین لباسشویی به ترتیب در سالهای ۱۳۶۰ و ۱۳۶۲ به همت و کوشش کارکنان نصب و راه اندازی گردیده است.

در طول برنامه پنج ساله اول و دوم امکانات تولیدی کارخانه گسترش یافته و خطوط تولید یخچال فریزر،فریزر،یخچال فریزر بدون برفک،ماشین لباسشویی،پمپ تخلیه لباسشویی،الکتروموتور کولر پرتابل،الکتروموتور آبمیوه گیری و ماشین آلات تولید قطعات آنها نصب و راه اندازی گردیده است. پس از پیروزی انقلاب شک.همند اسلامی سرپرستی کارخانه صنعتی آزمایش به عهده سازمان صنایع ملی ایران قرار گرفت.

سهامداران اصلی عبارتند از:

شرح تعداد سهام درصد

سازمان صنایع ملی ایران ۲۵،۵۶۲،۱۶۰ ۲۱/۵۱

سازمان مالی گسترش مالکیت واحدهای تولیدی و

صنعتی سهام اصالتی ۹،۶۱۸،۶۹۳ ۲۷/۱۹

سهام وکالتی ۳،۲۳۵،۴۴۸ ۴۸/۶

بانک صنعت و معدن ۳،۸۴۰،۰۰۱ ۷۰/۷

شرکت سرمایه گذاری بانک صنعت و معدن ۲،۲۹۹،۹۹۹ ۸۰/۴

سایر سهامداران ۵،۲۶۳،۶۹۹ ۵۴/۱۰

توضیحات مختصری درباره قسمت تولید کارخانه

ماده اولیه اصلی برای تولید کولر،ورقهای روغنی از جنس فولاد بصورت کوئل شده می باشد که در تناژهای تقریبا یکسانی (در حدود ۸ تن) عمدتا از فولاد مب

ارکه و گاهی نیز از کشورهای آسیا میانه و روسیه وارد می شود.

ورقهایی که به کارخانه می آیند توسط دستگاه برش اتوماتیک و دستگاه کوئل بر به اندازه هایی که در نقشه آمده است و به اندازه ای که حداقل ضایعات در مراحل برش ایجاد شود بریده می شوند و سپس به قسمت گیوتین برای بریده شدن در سایزهای کوچکتر انتقال داده می شوند. هر ورقی به تناسب برنامه تولیدی به قسمتهای خاص خود می رود بعضی

قطعات مانند ریل پشت و یا مشبک پروانه (که در داخل حلزون قرار می گیرد و جریان هوا را ایجاد می کند) در قسمتهای پرس اول و دوم (پرسهای ضربه ای) ساخته می شوند ولی قطعات تشکیل دهنده دیواره(دربهای مشبک،کف و سقف کولر،دیواره های چپ و راست حلزون و…) در قسمت کشش (پرسهای هیدرولیک با تناژ بالای ۱۰۰ تن) ساخته می شوند.

قسمتهایی که در کار ساخت کولر دخیل هستند،عبارتند از: سالن ساخت بدنه،سالن مونتاژ،اینجکشن(پلاستیک سازی) پیش مونتاژ و سریسازی. در قسمت سالن تولید قسمتهای زیر وجود دارند:

کوئل بر،برش،پرس اول،پرس دوم،آرایش ،رنگکاری با پودر،اتصالات کولر و در نهایت کوره تونلی برای پخت رنگ.

در قسمت ابتدا هر بند را بصورت تشریحی توضیح داده ام و سپس مقایسه ای بین وضع موجود و الزامات استانداردISO 9000 انجام داده ام تا اختلاف بین آنچه انجام می شود با آنچه که استاندارد ایزو ۹۰۰۰ بیان می دارد مشخص شود.

بازرسی و آزمایش

) بند ۱۰/۴-(ISO 9000 

بازرسی به مفهوم کنترل فیزیکی و اندازه گیری مشخصه های معلوم مواد یا تجهیزات به منظور اطمینان یافتن از تطابق آنها با نیازمندیها قدیمی ترین و جا افتاده ترین روش تضمین کیفیت است. تا امروز اکثر شرکتهای تولیدی از بازرسی به عنوان اصلی ترین وسیله و ابراز کنترل کیفیت استفاده میکنند. در حقیقت بیش از ۹۰ درصد نیروی انسانی کنترل کیفیت در شکل های مختلف بازرسی یا آزمایش مورد استفاده قرار می گیرد. البته این امر بایستی تغییر کند.

طراحی سیستمهای آزمایش

فعالیت بازرسی و آزمایش بایستی بطور مناسب برنامه ریزی شود و رویه های تفصیلی بایستی به نحوی تنظیم شوند که به مشتریان در رابطه با محصولی که تولید میشود اطمینان دهد. واضح است که سطح آزمایش به مقوله یا محصولی که تولید می شود بستگی دارد. برای اقلام ساده رویه های بازرسی استاندارد ممکن است کافی باشد اما برای اقلامی که نیاز به آزمایش و بازرسی اضافی دارند لازم است رویه های تفصیلی آزمایش تهیه گردد.

نکات زیر بایستی در هنگام نوشتن رویه های بازرسی مد نظر قرار گیرد:

– مشخص نمودن مستندات و کنترل آنها.

– محصول یا قرار دادی که رویه ها در مورد آن بکار گرفته خواهند شد.

– مراحل مختلفی که در آنها رویه ها بکار گرفته خواهند شد.

– افرادی که از این رویه ها استفاده خواهند کرد.

– مشخصه هایی که بایستی بازرسی شوند.

– نوع بازرسی که بایستی انجام شود(نمونه گیری یا ۱۰۰%) اگر قرار است بازرسی نمونه گیری انجام شود بایستی طرح نمونه گیری در رویه مشخص شود.

– معیار پذیرش.

– نوع اطلاعاتی که باید ثبت شود و سیستمهای نگهداری سوابق.

اگر چه بازرسی و آزمایش بطور معمول توسط افراد بازرسی انجام می شود،فعالیتهای تصدیقی ممکن است توسط خود اپراتور انجام شود که در اینصورت باید بطور مقتضی آموزش دیده و اجازه انجام چنین کاری به آنها داده شده باشد. علاوعه بر این کنترلهای کلی مستقل (ممیزی ها) بایستی به منظور حصول اطمینان از اینکه مشخصات حساس م

طابق مشخصه های فنی هستند انجام شود. قبل از تخصیص مسئولیتها به اپراتورها ضروری است که اطمینان حاصل نمود که اپراتورها واجد شرایط می باشند و به منابع مورد نیاز دسترسی دارند و همچنین تمامی مشخصه هایی که قرار است بازرسی شوند مشخص شده اند.

در برنامه ریزی برای بازرسی بایستی تعادلی بین فعالیتهای مختلف نظیر بازرسی در رابطه با منابع تامین کالا،بازرسی در محل دریافت کالا،بازرسی در حین فرایند،بازرسی نهایی و سایر بازرسی ها ایجاد شود.گستره این بازرسی ها بستگی به سطح کیفیتی که مشتری انتظار دارد و منابعی که در دسترس سامان هستند خواهد داشت.

بازرسی و آزمایش به هنگام دریافت

قبل از اینکه یک ماده محصول نیمه ساخته یا قطعه نهایی خریداری شده از یک تامین کننده جهت استفاده در فرایند یا مونتاژ بکار گرفته شود بایستی برای اطمینان از اینکه کاملا با مشخصه های فنی تطابق دارد کنترل شود.

روشهای مختلفی برای تصدیق کیفیت مواد خریداری شده انچنانکه در مبحث کنترل خرید توضیح داده شده است وجود دارند. سطح بازرسی و آزمایش در هنگام دریافت بستگی به اطمینانی که به اثر بخشی سیستم تضمین کیفیت تامین کننده داریم،خواهیم داشت. یک راه افزایش این اطمینان برقراری یک سیستم بازبینی است که فعالیتهای تضمین کیفیت تامین کننده را در برگیرد. این نکته میتواند بت ممیزی منظم از جمله ملاحظه فیزیکی فعالیتهای تضمین کیفیت در طی مراحل حساس در فرایند انجام شود.

بازرسی به هنگام دریافت ضرور تا به مفهوم کنترل محصول نیست. توصیه می شود تصدیق کیفیت تا آنجا که ممکن است نزدیکتر به محل سازنده انجام شود تا خروجی کالاهای نا منطبق را کاهش دهد. فعالیتهای بازرسی به هنگام دریافت بایستی فعالیتهای بازرسی را که در محل سازنده انجام می شود را کامل کند نه اینکه مجددا آنها را تکرار کند.

از آنجا که اغلب مواد ورودی بر اساس گزارشات بازرسی مورد قبول قرار خواهند گرفت تصدیق تامین کننده و گواهینامه های آزمایش و همچنین فرم های سوابق بازرسی و آزمایش آنها بایستی به دقت برنامه ریزی شود نتایج حاصل از اندازه گیری مشخصه های کیفیتی که روی قابلیت پذیرش محصول تاثیر دارند را در بر داشته باشد. نیازمندیهای نتایج حاصل

از بازرسی و آزمایش منظور اجتناب از بروز مشکلات در حین انجام رویه هایپذیرش به اطلاع تامین کنندگان رسانده شود.

بازرسی و تصدیق اقلام ورودی بایستی همچنین برای مواردی که سوابق آزمایش وجود نداشته یا کامل نیستند فراهم شوند. ترتیباتی برای مجزا کردن این اقلام تا هنگامی که داده های کامل دریافت شود یا مجددا آزمایش شوند و تطابق آنها با مشخصه های فنی مورد تایید قرار گیرد بایستی وجود داشته باشد. اگر ضروری باشد که از اقلام تامین

شده قبل از اطمینان از مناسب بودن آنها استفاده کنیم بایستی به دقت مشخص شوند و قابلیت ردیابی آنها تعریف شود. اگر اقلام تامین شده پس از استفاده نامنطبق تشخیص داده شوند محصولی که از آنها تولید شده بایستی برای انجام اقدام مقتضی مجزا شود.

حال با توجه به الزاماتی که برای بازرسی و آزمایش به هنگام دریافت مواد و قطعات ذکر شد به بررسی آن در کارخانه آزمایش می پردازیم قبل از آن لازم به توضیح است که برای ثبت روشهای اجرایی در مورد هر بندی از استاندارد ایران- ایزو ۹۰۰۰ باید از آن روش اجرایی مشخص شود و سپس حدود و مواردی را که در بر می گیرد مشخص نمود و بعد از آن واحدهایی که در ارتباط با اجزای آن عنصر مسؤول می باشند به همراه وظایفشان مشخص نمود و سپس به شرح نحوه اجرای آن عنصر در بند مربوطه پرداخت و در نهایت مستنداتی که برای استفاده آن عنصر تهیه شده اند نیز ذکر شوند. در زیر روش اجرایی بازرسی مواد به هنگام دریافت را توضیح داده ام:

هدف از بازرسی و آزمایش به هنگام دریافت تطبیق کلیه اقلام ورودی به کارخانه با معیارهای از پیش تعیین شده مانند: نقشه ها،پارت لیستها،درخواست خرید،قطعات نمونه شاهد و … می باشد. موارد و یا به عبارت بهتر قطعاتی که شامل این بازرسی می شوند و در واقع حدود این عنصر کلیه اقلام ورودی که در محصول بکار می روند می باشد.

واحد های مسؤول در این امر عبارتند از: خرید، کنترل کیفیت، برنامه ریزی و امور انبارها و تولید. 

شرح روشهای اجرایی برای این عنصر(بازرسی و آزمایش به هنگام دریافت) را در قسمت زیر توضیح داده ام، در قسمت انبار مواد اولیه کارخانه،دفتری بنام بازرسی و آزمون اقلام ورودی در کنار دفتر انبار وجود دارد. روند ورود مواد به کارخانه تا رسیدن به رسیدن به سالن تولید به این ترتیب است که مواد و قطعات دریافتی طبق درخواست قسمت برنامه ریزی و امور انبارها به انبار مواد اولیه وارد می شود،ورود مواد باید به اطلاع واحد برنامه ریزی برسد،این واحد اقدام به صدور رسید موقت می نماید که قسمت قطعات معیوب را با مقدار مجاز آن مقایسه نموده و نتیجه نهایی را به اطلاع واحد برنامه ریزی برساند. برای اینکار مواد ابتدا در قسمتی مجزا که با تابلوی منتظر بازرسی مشخص شده،قرار میگیرند،نقشه های لازم توسط واحد امور مهندسی تهیه شده و در اختیار قسمت بازرسی و آزمون اقلام ورودی قرار میگرد و سپس نسبت به بازرسی مشخصه های مورد نظر اقدام می شود.

یکی االزماتی که در این قسمت وجود دارد میزان بازرسی است که باید انجام شود که بسته به میزان حساسیتی که قطعات و مواد دارند،تعیین می شود. در قسمت آزمون اقلام ورودی کارخانه نمونه گیری بروش MIL-STD 105 E یکبار نمونه گیری و نرمال صورت می گیرد. سطح کیفیت مورد پذیرش (AQL) با توجه به میزان حساسیت اهمیتی که قطعه در محصول دارد،توسط سرپرست قسمت بازرسی اقلام ورودی تعیین می شود.

در مورد ثبت سوابق کیفیتی اجناس که یکی از موارد مه

م می باشد و نیز مورد تاکید استاندارد ایزو ۹۰۰۰ می باشد که می تواند مبنای عملکرد ما برای آینده باشد،باید بگویم که در کارخانه این کار اخیرا انجام می گیرد و سوابق پیمانکاران که هر کدام قطعات خاصی را تامین می کنند در پوشه ای نگهداری می شود و برای خریدهای آتی مد نظر قرار می گیرد. مثلا در مورد قطعه ای مانند یاتاقان کولر تعداد عیوب در هر محموله شمارش می شود،اگر محموله ای به دلیل عدم انطباق با مشخصه ها

ی فنی مورد پذیرش قرار نگیرد،به انبار رکود فرستاده می شود و به تامین کننده اطلاع داده میشود که جنس خود را تحویل بگیرد. برای سفارشات آتی باید این سوابق مورد توجه قرار گیرد. اگر اقلام ورودی دارای اجزایی باشند که نیاز به آزمایش با دستگاههای خاصی باشد،آن اقلام طی فرم ارسال نمونه به آزمایشگاه فیزیک / شیمی به آزمایشگاه فیزیک و در مواردی متنند رنگا برای اندازه گیری میزان غلظت و سایر مشخصه ها به آزمایشگاه شیمی فرستاده می شوند.

در مورد موادی مانند ورقها که بصورت رول به کارخانه می آیند،فقط می توان ضخامت اولین لایه ورق که در رو قرار دارد اندازه گیری نمود و برای مشخص شدن دقیق ضخامت ورق و میزان استحکام آن در مقابل ضربه و کشش باید در خط تولید آزمایش شوند،برای اینکار ۱۵% از این اقلام به قسمت برش و سپس پرس فرستاده می شوند که حداکثر تعداد معیوب آن ۵% می تواند باشد.

در نهایت پس از تایید محموله،قسمت برنامه ریزی اقدام به صدور رسید نهایی می نماید و پس از شمارش کامل و کدگذاری اقلام به قفسه های خاص خود در انبار مواد اولیه انتقال می یابند و سپس در موقع نیاز به سالن تولید هدایت می شوند. در مواقعی که قسمت تولید با کاهش مواد اولیه روبروست و فرصتی برای بازرسی و کنترل مواد اولیه وجود ندارد،پس از کسب اجازه از مدیر کنترل کیفیت به تولید ارسال می شود.

بازرسی و آزمایش در حین فرایند

بازرسی در حین فرایند که برخی اوقات بازرسی مرحله ای نامیده می سود،با هدف آشکارسازی عدم تطابق در زودترین مرحله ممکن فرایند و اجتناب از تلاش بیهوده روی محصولی که قرار است رد شود،انجام می شود. اگر عدم تطابق در مراحل اولیه مشخص شود،این امکان وجود دارد که اصطلاحات انجام شود و از تولید یک محصول نامنطبق جلوگیری شود.

بازرسی در حین فرایند تا حد زیادی به عنوان بخشی از کنترل فرایند آماری جهت مشخص نمودن روندها قبل از اینکه عدم تطابق بطور واقعی رخ دهد،مورد استفاده قرار می گیرد. طرحها و رویه های تفضیای آزمایش در حین فرایند به منظور حصول اطمینان از عملکرد اثر بخش کنترلهای فرایند و اینکه در مراحل مشخص شده در فرایند محصول،نیازمندیهای کیفیتی بیان شده را برآورده می سازد،مورد نیاز می باشد. بازرسی در حین فرایند،افراد مسئول هر مرحله از فرایند را مطمئن می سازد که آنها مواد ورودی مناسبی دریافت کرده اند.

روند موجود،دادن مسئولیت بازرسی در حین فرایند به کارکنان تولید است. در این حالت بایستی از عینی بودن این امر از طریف آموزش مناسب،رویه های مستند شده و ممیزی فعالیت بازرسی در حین فرایند اطمینان حاصل نمود.

برنامه های کیفیت بایستی به نحوی طراحی شوند که نقاط بازرسی در حین فرایند در جریان طبیعی فرایند قرار گیرند. همانطور که از نام آن برمی آید،بازرسی در حین فرایند انجام هر گونه اصلاح روی کارهی انبوه در حالیکه کار هنوز در حین فرایند است را امکان پذیر خواهد ساخت. توالی بازرسی در حین فرایند بایستی اکیدا دنبال شود و فقط خروجی بایستی منطبق بایستی برای فرایند بعدی ارسال شود. اگر هر انحرافی مشاهده شود،این خروجی بایستی قبل از اینکه به مرحله بعدی فرایند فرستاده شود اصلاح گردد. در مقابل زیرا ممکن است اقدام اصلاحی در مراحل بعدی امکان پذیر نباشد.

در برخی قراردادها مشتریان نقاطی را در فرایند به عنوان نقطه ایست برای تصدیق خروجی توسط نمایندگان خود مشخص می سازند. رویه های روشن بایستی برای حصول اطمینان از اینکه تولید قبل از تصدیق مشتری از این نقاط جلوتر نخواهد رفت و اینکه به مشریان اطلاع داده خواهد شد تا بتوانند ترتیباتی را برای انجام تصدیق فراهم کنند،برقرار خواهد شد.

اگر به دلیل اضطرار است تا بازرسی در یک مرحله خاص به تعویق انداخته شود،تعویق بایستی اجازه صریح افراد مجاز را داشته باشد. خروجی مربوطه بایستی برای امکان پذیر شدن بازرسی و تایید در مراحل بعدی به روشنی مشخص شود.

روش اجرایی بازرسی قطعات در حین ساخت

هدف :تطبیق مشخصات فنی قطعات در حین ساخت با معیارهای پذیرش نظیر:نقشه،

پارت لیست،قطعه نمونه مورد تایید و دستورالعملهای بازرسی و آزمون حین ساخت

حدود: شامل کلیه قطعات در تمامی مراحل تولید می باشد.

مسئولیتها:

امور کنترل کیفیت (بازرسی و آزمون حین ساخت):این واحد مسئول تهیه گزارشات و سوابق،شناسایی و جداسازی قطعات معیوب،آزمون و بازرسی قطعات در حین تولید می باشد.

برنامه ریزی و امور انبارها: این واحد برای کلیه قطعات کارت شناسایی صادر می کند وهمچنین قسمتی از کار این واحد مربوط به جمع آوری از تعداد قطعات تولید شده در سالن تولید می باشد.

تحقیقات و امور مهندسی: طراحی و تولید محصولات جدید،تهیه نقشه ها برای واحد کنترل کیفیت و نیز قسمت تولید،جایگزینی مواد و افزایش سهم منابع داخلی

امور تولید: وظیفه ساخت محصول را مطابق نقشه ها،پارت لیستها و قطعات نمونه شاهد (اولین قطعه تولیدی که با نقشه انطباق خوبی دارد)

تعاریف :

بازدید دوره ای : بازدید دوره ای هر دو ساعت یکبار برای هر دستگاه انجام می گیرد و هر یک از پرسنل کیفیت که تعداد آنها بین ۲۰ تا ۲۵ نفر می باشد مسئول یک قسمت از خط تولید می باشند و گاهی نیز به تشخیص سرپرست قسمت کنترل کیفیت برای قسمتهایی که احتمال اشتباه اپراتورها بیشتر است دو یا سه بازرس در نظر گرفته می شود.

شرح : در کلیه مراحل تا قبل از مونتاژ نهایی ،کنترل و بازرسی در قسمتهای مشخصی انجام می گیرد. در قسمت رنگ و لعابکاری (در تولید محصولاتی مثل بخاری و آبگرمکن ) بازرسی ۱۰۰% انجام می گیرد. قسمتهایی مانند پرس،آرایش،برش و اینجکشن که قالب عوض می شود و یا قرار تنظیم می گرددريا،باید یک نمونه تولید شده و به تایید کنترل برسد و نزد قسمت تولید برای تولیدات بعدی نگهداری شود.

در مورد قطعات تولید شده نیز از پالت حاوی قطعات،یک نمونه ۳۰ تایی گرفته می شود که اگر دستورالعمل بازرسی حین ساخت برشکاری

نام کارگاه : برشکاری (اتومات و گیوتین)

وسایل اندازه گیری : کولیس،متر،میکرومتر

بازرس : بازرس برشکاری 

ماشین / دستگاه : قیچی

هدف : بازرسی حین ساخت برشکاری انواع ورقهای روغنی،گالوانیزه و استیل طبق نقشه های موجود کنترل قطعات نامنطبق و ثبت سوابق آن 

مورد بازرسی :